Agenda 2012, Tegenlicht, 16 januari 2012

De wereld in het nieuwe jaar.

De toekomst is een glazen bol. Dat geldt zeker voor 2012, dat geboren werd in een tijd van economische crisis, politieke besluiteloosheid en financiële chantage. Ongetwijfeld wordt het een jaar van verandering, maar in welke richting precies is onduidelijk. Wie zouden daar iets over kunnen zeggen? VPRO Tegenlicht nodigde drie gerenommeerde wereldburgers uit zich uit te spreken over dit nieuwe jaar.

Op de eerste plaats de brallerige Jim Rogers, een Amerikaan die zijn geld verdiend heeft in de financiële wereld en, zoals niet ongewoon voor Amerikanen, een socialistenvreter is, een behoorlijke arrogante en irritante man kortom. Vervolgens de van oorsprong Koreaanse econoom Ha-Joon Chang (zie foto), die in Cambridge doceert, en tenslotte last but not least Daniël Cohn Bendit, een relikwie uit de zestiger jaren, inmiddels lid van de Groene fractie in het Europees parlement.

Elke keer als de laatste een fragment heeft bekeken dat door Tegenlicht is uitgekozen om te bespreken, zoals over de toespraak van Merkel in het Duitse parlement, klapt hij zijn laptop dicht om als een orakel een beschouwing ten beste te geven over het onderwerp of dat in een ruimer perspectief te plaatsen. Merkel heeft geen visie, zegt hij. Ze luistert niet eens naar de Duitse economische instituten, die ingesteld zijn om over problemen te adviseren. Aan woorden en visie ontbreekt het de voormalig revolutionair niet, die al zijn geld zou willen inzetten over een voortbestaan van de Europese Unie. Cohn Bendit bekijkt het optreden van Rogers in de voorspelling over 2011 en noemt hem een eikel omdat hij de Europese solidariteit ondergraaft en niet weet wat hij daarmee over het continent afroept.

Het meest bescheiden, recht door zee en daarom het boeiendst was de econoom Ha-Joon Chang. Hij kijkt met afstand naar Europa en stelt vast dat het aan de Europeanen is om te besluiten tot verdere integratie of niet. In de Verenigde Staten is het normaal dat een staat federale hulp krijgt als men die nodig heeft. Hij stelt heel scherp dat het gaat om een strijd tussen financiële machten en democratische besluitvorming. Hij bevestigt de stelling van Tegenlicht dat het gaat om een oorlog van de rijken tegen de armen. Het casino-kapitalisme viert hoogtij. Politici denken als bankiers en geloven in de logica van snelle winst. De Occupybeweging kwam afgelopen jaar in opstand tegen de grote graaiers die er verantwoordelijk voor zijn dat anderen hun uitkering of hun pensioen gekort zien.

Over de rol van Papandreou denken de voorspellers heel verschillend. Cohn Bendit vond het in democratisch opzicht te prijzen dat Papandreou een referendum uitschreef. Rogers zegt dat Papandreou daarvoor geen ruimte kreeg omdat men bang was dat Griekenland uit de Europese Unie zou stappen. Ha-Joon Chang vraagt zich af of dat echt slecht voor Griekenland zou zijn. In de negentiger jaren liet Argentinië de dollar los en kwam er met de peso na een moeilijke periode weer bovenop.

Ook de rol van de kredietbeoordelaars wordt door Ha-Joon Chang kritisch onder de loep genomen. Het zijn private instellingen aan de andere kant van de oceaan met een beperkte kijk op de wereld. Als ze in Europa gevestigd zouden zijn, zouden ze de wereld anders beoordelen. Hoe het mogelijk is dat zulke belangrijke beoordelaars niet gecontroleerd worden en dat iedereen doodsbang voor hen is, is mij een raadsel.  

Wat het in 2012 wordt wisten de drie ook niet precies. Dat kan ook niet. Dat weet niemand. Maar dat het een spannend jaar gaat worden, zal voor iedereen duidelijk zijn.   

Hier meer informatie over de uitzending, hier meer over de stellingen uit het boek 23 Things They Don’t Tell You about Capitalism van Ha - Joon Chang, hier zijn persoonlijke website.