David Hockney: A bigger picture (2009), documentaire van Bruno Wolheim

Schilderen in het post-fotografische tijdperk

In deze documentaire volgt Bruno Wolheim David Hockney op zijn weg terug van Hollywood naar East Yorkshire, waar hij geboren is. Hij kwam er vaker in de tijd dat zijn moeder nog leefde, maar ging altijd weer terug naar de Verenigde Staten voor zijn honden.

Hockney voelt zich eenzaam in Amerika en besluit om terug te keren naar zijn geboortestreek voor nieuwe inspiratie. Hij schildert, geassisteerd door de Franse accordeonspeler Jean Pierre, in de openlucht de heidevelden rond Bradford. Wolheim mag hem filmen. Een foto kan de schoonheid van het landschap niet vastleggen, zegt de man, die vaak de camera gebruikte als hulpmiddel en ook fotocollages maakte. In de documentaire Secret Knowledge heeft hij zich verdiept in het kijken door een gaatje, hetgeen afstand schept, waardoor de kijker niet meer een deelgenoot is. Hij staat liever in een winderige vlakte.

Op de kunstacademie in Londen lachte men om zijn dialect. Hij nam na de dood van zijn moeder in 1999 met Jean Pierre en kok en partner John zijn intrek in haar huis aan de kust in Bridlington. Zus Margaret zegt dat de ouders diep gelovig waren en dat hun moeder dominant was.

Behalve om afscheid te nemen van zijn fotografische periode is Hockney ook naar Yorkshire gekomen om dicht te zijn bij zijn vriend en plaatsgenoot Jonathan Silver, die in 1997 overleed. Hockney maakte schilderijen van de route die hij reed om hem te bezoeken. In die tijd werkte hij nog veel met de camera, zes jaar later heeft hij zich bekend tot een minimalistische opvatting van kunst.

Hockney tekent allerlei soorten grassen in de omgeving en kijkt daardoor beter om zich heen. Hij schildert met waterverf en baseert zich daarmee op de Chinese kunst, die de blik niet fixeert maar, zoals het oog gewend is, uitgaat van een bewegende blik. Hij vindt net als de Chinezen dat schilderen met oog, hand en hart moet gebeuren. Hij doopt zijn penseel ook in de olieverf.

Het huis in Los Angeles staat al een jaar leeg als Hockney terug is voor een retrospectief. Love life, zegt hij tijdens een interview tijdens de opening. Hij heeft zijn landschapsportretten uit Yorkshire meegenomen en laat die ophangen in een zaal terwijl hij zelf op een stoel in het midden zit en over zijn werk praat.

Hij vindt het bijzonder om van het gewone wat te maken. Hij schilderde zeven keer hetzelfde pad in verschillende jaargetijden. Later legde hij op zes panelen een landschap vast. Het proces van schilderen stond centraal, zegt Wolheim. We’re all on our own, zegt Hockney. Met onze eigen herinneringen scheppen we subjectieve ervaringen. We are a tiny part of nature, that is in a constant movement. He is aware of his mortality en blijft schilderen tot hij er bij neervalt. Sommigen hebben meer levenskracht dan anderen, verklaart de levensgenieter. Met zijn zeventig jaren ervaart hij het leven als een geschenk. Het leven is een mysterie dus is het mogelijk dat er straks nog een ander mysterie volgt.

Hij moet nog iets groots maken voor een tentoonstelling in The Royal Academy of Arts. Omdat hij de omvang (55 vierkante meter) niet kan overzien, bedient hij zich van een digitale camera. Opnieuw dus de camera als hulpmiddel, een toepassing in een proces zonder vaste regels. Hij schenkt het werk aan het Britse volk. 

Hier het eerste deel van Secret Knowledge, hier Hockney over zijn tentoonstelling in The Royal Academy of Arts met dia’s van zijn schilderijen, hier een artikel van Bruno Wolheim in The Telegraph over zijn ervaringen met Hockney.