Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 18 juni 2012

Recensie: Stad der engelen (2011), Christa Wolf


De verwarring van een Informeel Medewerkster

Het is boeiend te vernemen wat burgers in de voormalige DDR na de tweede wereldoorlog hebben meegemaakt, wat ze in hoofd en lijf hebben moeten verhapstukken, hoe ze de communistische tijd beleefd hebben en hoe ze inmiddels tegen de afgesloten periode aankijken. Julia Franck (1970) schreef onlangs Rug aan rug over de vreselijke begintijd. Christa Wolf (1929-2011) was na de tweede wereldoorlog overtuigd van de betere maatschappij die men in de Democratische Republiek zou scheppen. Ondanks haar kritiek op het rigide karakter van het bewind, bleef ze het regime lang steunen. Aan het eind van haar leven werd bekend dat ze als Informeel Medewerkster voor de Stasi had gewerkt.

In Stad der engelen blikt het alter ego van Christa Wolf terug op een verblijf van enkele maanden op uitnodiging van het Getty Center in Los Angeles in 1992. Het is het jaar van de rassenrellen in de stad. In dezelfde tijd staat met grote koppen in de kranten vermeld dat zij met het oude bewind heulde, hetgeen haar in verwarring brengt. Behalve op haar crisis is het boek ook een terugblik op de DDR-tijd en kent het door het terugvertellen vele tijdslagen.

De ik-figuur wil in Los Angeles een zekere Lily opsporen, een psycho-analytica, die een intieme briefwisseling had met haar oudere vriendin Emma. Beide vrouwen kozen voor de oorlog een andere weg. Lily vluchtte net als veel Duitse intellectuelen naar Amerika. Los Angeles werd zelfs Weimar onder de palmen genoemd. Emma bleef. De ik-figuur toetst haar opvattingen aan die van de emigranten, maar komt er niet uit en doet van haar crisis melding op een schrijfmachientje. ‘Zo zit het oeroude feit dat er in het lineaire schrijfsel op papier nooit tegelijkertijd sprake kan zijn van alles wat er gelijktijdig gebeurt en wordt gedacht en gevoeld, me opeens weer zo dwars dat de twijfel aan het werkelijkheidsgehalte van mijn schrijfwerk kan uitgroeien tot een schrijfblokkade.’  
 
De ik-figuur leed al tijdens die Wende aan hartritmestoornissen en is door gewrichtsklachten slecht ter been. Ze bezoekt een wijze acupuncturist en een Feldenkrais therapeute. De vraag hoe het toch mogelijk was dat ze niet eerder actie ondernam tegen het starre regime blijft haar bezighouden. In Los Angeles met zijn daklozen en bedelaars ziet ze een kant van de medaille die haar ook niet bevalt. Ze zoekt een antwoord in haar dromen en ze haalt Freud erbij. De ondertitel van het boek luidt zelfs The overcoat of Dr.Freud. Ze bevraagt hem over de functie van het geheugen. 

Het zelfonderzoek is, zoals we dat van een Duitse kunnen verwachten, gründlich, maar ook  beschouwelijk. Om afstand te scheppen tot het verleden beschrijft de ik figuur zichzelf in de jij vorm. De ik-verteller trekt in Los Angeles veel op met de jood Peter Gutman, die zijn leven wijdt aan een filosoof waarin Walter Benjamin herkenbaar is, aan wie ook het motto van het boek ontleend is. ‘Zo zullen werkelijke herinneringen niet zozeer beschrijvend te werk gaan als wel precies de locatie aangeven waar de onderzoeker ze in zijn vingers kreeg.’

Boeiend zijn de gesprekken tussen de ik-verteller en Gutman, die als advocaat vna de duivel dient. ‘Dus als je zou moeten schrijven, kun je niet schrijven en als je niet kunt schrijven, zou je niet moeten schrijven.’
De middle-class vriendinnen komen minder goed uit de verf: Sally voelt zich in de steek gelaten door haar vriend Ron en Therese kreeg een overdosis religie toegediend. Sally geeft haar het boek The wisdom of no escape van een boeddhistishe non Pema, waarin de intellectuele ik-figuur de nodige raadgevingen vindt. Ze verdiept zich op het eind van haar verblijf in de leefwijze van de Hopi- indianen en heeft ook Angelina, een engel, nodig om haar bij te staan in haar verwarring. ‘De werkelijke consistentie van geleefd leven kan geen enkele schrijver weergeven,’ zegt Doctorow al aan het begin van het boek. 


  






Geen opmerkingen:

Een reactie posten