Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 22 september 2012

Recensie: Koetsier Herfst (2008), Charlotte Mutsaers


Maffe verhouding tussen schrijver en dierenactiviste

Koetsier Herfst vertelt het levensverhaal van Maurice Maillot. Zijn ouders werden tot levenslang veroordeeld omdat ze een cirus in brand staken dat een oude nijlpaard in een veel te heet bad stopte, een zaak die, zo lezen we in de Introductie, de geschiedenis in ging onder de naam Maillot-de-bain.

Alleen al deze kale beschrijving geeft het karakter weer van de roman dat een loopje met de werkelijkheid neemt. Mutsaers laat ons weer alle hoeken van de werkelijkheid zien, tot de zeikerige aan toe. Alles sleept ze erbij, van de baas van Nokia tot Osama Bin Laden, die met een gelijknamig gedicht tekent voor de titel. De stemming wisselt van himmelhoch juichend tot diepbedroefd. Anders dan in haar vorige romans is het verhaal goed te volgen. Dat moet ook wel met een geschiedenis van zo’n 460 bladzijden. Maar het is wel hetzelfde vitale proza, dat we van Mutsaers gewend zijn, waarin creatief met de taal wordt omgesprongen, zoals in de alinea waarin Maurice zijn pleegouders typeert: ‘“Een goed geweten,” zeiden mijn pleegouders altijd, “is een zacht oorkussen.” Dat goed voor de een vaak slecht voor de ander is, wou er ook bij hen niet in. Daar komt nog bij dat ze al hun kussens met zeegras hadden opgevuld. Ik wou maar zeggen, zo zacht sliepen die twee nu ook weer niet.’

Hoofdpersoon Maurice Maillot woont in de Jordaan en is de schrijver van Zomerchloor. Het schrijven gaat sindsdien niet zo best. Hij heeft last van een writers block. Nadat hij zijn vriendin Yeppie Carton aan de kant heeft gezet, wil hij, omdat niemand zich om hem bekommert, toch graag weer aan een vrouw. In het Vondelpark vindt hij een mobieltje, een Nokia, die hij koestert.

Mutsaers weet de verhouding van Maurice met de Nokia zo lang op te rekken, dat de lezer begint te popelen van ongeduld om kennis te maken met de vrouw achter het apparaatje. Deze vindt plaats nadat Maurice een sms-je heeft ontvangen voor een afspraak in Krasnapolsky. Hij ontmoet daar de 28-jarige Adolphe Klein, een dierenactiviste gelijkend op Betty Boop met op haar T-shirt het opschrift Vega is mega. Mevrouw is actief lid van het LLF, het Lobster Liberation Front.
Maurice gaat in het tweede deel van het boek met haar mee naar Oostende omdat daar eind december actie gevoerd wordt tegen de kreeftenmishandeling. De kersttijd is meteen een mooie aanleiding om samen in het huwelijk te treden. Terwijl Do, zoals Maurice zijn aanstaande vrouw noemt, actie voert, noteert hij hun belevenissen, die als basis dienen voor een nieuw boek. Hij is daar al eerder in Amsterdam aan begonnen en vertelde ons aan het eind van het eerste deel:
‘Ik kon die wel vast gaan uitwerken maar ik ben van mening dat je moet wachten met het echte schrijven van een boek totdat je het einde kent (van wie, waarvan?). Pas door het einde krijgt alles geur en kleur.’

Dat einde laat ik voor wat het is. Bij Mutsaers gaat het niet zozeer om de inhoud, maar om de hilarische manier waarop ze de werkelijkheid kneedt en daarbij ook de verhouding met de literatuur meeneemt. Maurice heeft na zijn debuut genoeg van de fictie en wil voor de dag komen met een gouden kunstgebit. Regelmatig duiken toespelingen op over de relatie tussen roman en personages, bijvoorbeeld over de nieuwe vriend van Maurice, Freddy Blondeel: ‘In een roman keerde een figuur die overtuigend zijn opwachting had gemaakt altijd terug. Maar in het leven?’

Behalve met toespelingen op de literatuur staat het boek vol seksuele toespelingen, die niet erg alledaags zijn. Het komt zelfs tot plasseks tussen de geliefden. Daarnaast zijn er vele verwijzingen naar culturele fenomenen, zoals de eeuwige wederkeer van Nietzsche om er maar een te noemen. Ook komen er veel dieren in voor. Behalve de kreeften spelen Maurice’s overleden poes Grappa en het hondje Slava een belangrijke rol. Zelfs het paard van Nietzsche wordt genoemd.

Iets over de filosofie achter het boek wordt verwoord door Do, die refereert aan dat paard. Nietzsche kwam daardoor aan zijn belangrijkste ontdekking: ‘Dat waarachtig medelijden, medelijden dat je hart doorklieft, je domweg overkomt. Zoals verliefdheid. Zoals geilheid. Zoals alles wat ons werkelijk raakt. Dat het niets te maken heeft met zaken als vrije wil, moraal of verstand.’
Gelukkig maakt het echter niet. Do concludeert daaruit dat de zachtmoedige hard moet worden en noemt als voorbeeld Ulrike Meinhof.

In het begin was het wel eens moeilijk om voor te stellen dat de hoofdpersoon een man is. Mutsaers neemt het niet zo nauw met seksespecifiek rolgedrag. In het grillrestaurant waar Maurice vaak eet, ontmoet hij Freddy, een man waar hij helemaal verkikkerd op raakt. Misschien werd ik ook wel op het verkeerde been gezet omdat de schrijfster verzot was op haar eigen hondje Pieter. In ieder geval ging ik gaandeweg echt geloven dat Maurice een man was.

Koetsier Herfst biedt een ongewone kijk op de werkelijkheid. Het is allemaal Spielerei, maar wel voor volwassenen in een kille wereld. Use your illusion, zo luiden beide delen. Dit kan bijvoorbeeld tijdens het diner van Maurice en Do op kerstavond by camping gaz met Bo in een nauw sluitend extraterrestriaal latexpak, waarin haar venusheuvel zo mooi uit komt en waarbij het gaat om het veroveren van de achilleshiel van de ander.

Over de draaideur van Krasnopolsky zegt Maurice het volgende: ‘Het was een draaideur die niet uit vier parten met van borstels voorziene glaswanden bestond maar uit een enkele borstelloze glaswanddie mechanisch ronddraaide en de mensen met zachte drang naar binnen loodste. Die mensen moesten dan wel meelopen in precies hetzelfde tempo. Anders ging het mis. Op de televisie had ik eens koeien gezien die in een soortgelijke tredmolen naar de melkmachine werden geschoven, en terwijl ik botsend en struikelend voortsjokte tussen hoogbejaarde Engelsen met wieltjeskoffers, voelde ik me net een stuk vee (waarmee niet gezegd is dat ik me boven enig stuk vee verheven acht).’
Een zin die vraagt om een prijs. En dat kan ook. Koetsier Herfst waaraan Mutsaers van 2001 tot 2007 werkte, is genomineerd voor de Anna Bijnsprijs 2012 die op 22 november wordt uitgereikt.

1 opmerking: