Joris Luyendijk hield vanaf september 2011 voor The
Guardian een blog bij over bankiers in de City, het financiële hart van Londen
en misschien wel van de wereld. Hij legde zijn oor te luisteren bij een aantal
anonieme bronnen en concludeert dat er vijf jaar na de kredietcrisis nog weinig
ten goede veranderd is. De schade is, beter gezegd, niet te overzien.
Vanwege zijn blog werd Luyendijk uitgenodigd door een Britse
parlementscommissie om zijn mening te geven over de toestand. Banken denken
alleen aan zichzelf, zegt Luyendijk in zijn beste Engels. De regels voldoen
niet. De bankenwereld is een katholicisme zonder de hel. Banken zijn
waterstoffen die boven de maatschappij hangen. Een vrouw van een bankier zegt
dat ze op grond van het interview dat Luyendijk met haar man had, begreep waar
hij mee bezig was. De harde koppen, die, begeleid door sinistere muziek,
vertraagd over het scherm rollen, zetten de toon wat betreft deze schimmige
materie.
In deze uitzending van Tegenlicht laat Luijendijk zien hoe
dat zover heeft kunnen komen Hij laat daartoe insiders aan het woord, zoals de
vroegere trader Geraint Anderson die twaalf jaar in de City werkte en het boek Cityboy
schreef over de arrogante personen die hij daar tegenkwam. Hij vreest soms op
straat in elkaar geslagen te worden vanwege zijn publicatie.
Zijn collega Terri Duhon (zie foto) studeerde wiskunde en werkte voor
JP Morgan. Ze kwam in een speelse omgeving waarin het was alsof ze monopolie
speelden. Vooral het handelen in derivaten was interessant. Het was een
intellectuele uitdaging om vernieuwend bezig te zijn. Door het hefboomeffect
(leverage noemt Luyendijk dat voor de commissie) werden anderen erin meegesleept.
Uiteindelijk heeft ze weinig spijt van haar werk. Volgens Luyendijk zijn de
financiële modellen niet op rationele wetenschap gebaseerd maar op bluf.
Een uitspraak van de econome Ann Pettifor, die de bankier
typeert als iemand die geheel vrij is in zijn doen en laten, wordt door
Luyendijk bestreden. Ze begrijpt er niets van. Bankiers hebben een vreselijk
leven, omdat ze winst moeten maken. Het systeem heeft alleen verliezers, ook de
best betaalde bankiers behoren daartoe. We moeten ze knuffelen, zegt Luyendijk, en niet
van ons afstoten maar hen aanspreken op hun daden lijkt me meer van toepassing.
De Vlaamse psycholoog Peter Sioen coacht managers in de City
en ziet veel hebberigheid, die te maken heeft met processen in de hersenen. Onder
de jonge topmanagers komen veel psychopaten voor, die bulken van de
testosteron. Hij maakt de vergelijking met heroine-verslaafden, die ook steeds
geslepener worden om hun quotum binnen te krijgen. Banken haalden dit soort
karakters binnen om winsten binnen te halen. Luyendiijk relativeert de
uitspraak dat bankiers psychopaten zijn, maar ze worden wel getolereerd en
gevierd als ze successen boeken.
John Coates is een eerdere trader en neurowetenschapper. Hij
weet uit eigen ervaring hoe het voelt om een handelaar te zijn. Hij voelde zich
een superheld door de risico’s die hij nam. Zijn werk was verslavend,
veroorzaakte een roes. Als wetenschapper probeerde hij dit te verklaren. Veel
ellende komt volgens hem voort uit het denken in een scheiding tussen lichaam
en geest. Traders dachten dat ze over water konden lopen. Een overwinning droeg
bij tot de volgende. Voor de biologie van het succes haalt hij John Manning
aan, die op grond van de lengte van de vingers van een man zijn
testosterongehalte kan bepalen.
Luyendijk zegt dat veel financiële modellen zijn ontworpen
door personen met Asperger. Ze gaven onze wereld vorm vanuit een onjuist beeld
ervan. Stijging van testosteron en winst gingen samen tot op zekere hoogte,
waarna het tegen zichzelf keerde en rampzalig werd. Coates stelt dat dit komt
omdat er geen herstelperiode in acht werd genomen. Luyendijk zegt dat banken
alles naar zichzelf toe redeneren en onverantwoorde risico’s aangaan. De crisis
van 2008 leidde tot een grijze toestand waarin geen vragen werden gesteld. Er
waren geen griezels die op een samenzweerderige manier iets vreselijks hadden
gebrouwen. Iedereen had eraan mee gedaan om een financiële puinhoop te
scheppen.
Coates gaat in op de vraag hoe onzekerheid de markt
beïnvloedt. De stof cortisol speelt daarin een rol, die angstig maakt. Sioen
zegt dat zijn cliënten samen de regels overtraden. Volgens Anderson zegt is de
markt een irrationeel beest en worden traders geregeerd door angst en hebzucht.
De rode cijfers maakten machtigen tot machtelozen. Sommigen pleegden zelfmoord,
soms alleen op grond van angst voor negatieve berichtgeving. Volgens Luyendijk
zijn de winnaars ook verliezers omdat ze het contact met de werkelijkheid kwijt
zijn geraakt. We denken dat we in onze democratie zelf beslissen maar hebben
die macht overgedragen aan personen die enkele loyaliteit met ons hebben en als
sector niet van hun plek te krijgen zijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten