Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zondag 14 april 2013

De lege plek (2012) documentaire van John Appel



Aangrijpende documentaire over de langdurige gevolgen van een gijzeling

Laatst zei Herman Brusselmans in het programma VPRO-Boeken dat wij westerlingen niets meer beleven. Voor een echte ervaring moeten we naar Syrië. Het was een uitspraak die me aan het denken zette. De documentaire van John Appel geeft daarop min of meer een antwoord. In het Westen valt nog genoeg te verwerken.

Appel gaat terug naar een gebeurtenis van 35 jaar geleden die diep ingreep in het dorpsleven in Bovensmilde. Vier dagen en nachten lang werden 105 schoolkinderen en hun vijf onderwijzers gegijzeld door Molukkers die een onafhankelijke staat wilden en vrijlating eisten van gevangen genomen kameraden, twee jaar eerder tijdens een treinkaping in Wijster.

Aan het woord komen leerlingen van de school en Eef van der Vliet, in die tijd een jong schoolhoofd die heel wat te verhapstukken kreeg. Zijn vrouw Marianne had vijfentwintig jaar lang veel met hem te stellen. Hij was niet in staat zijn emoties met haar te delen. Tijdens zijn dromen probeerde hij haar te wurgen.

Deze hoofdonderwijzer was op 23 mei 1977 juist bezig met een kringgesprek toen een leerling hem attendeerde op een stel jonge mannen achter het raam. Vrij netjes vertelden ze over de gijzeling. De oudere leerlingen moesten de ramen afplakken met kranten. De anderen werden ondergebracht in het overblijflokaal. Ze deden daar spelletjes en keken naar de televisie. Geert Kruit van klas 2 zag ’s avonds zijn vader op het zeven uur Journaal. Klaas Dekker, vader van een leerling, werkte in Assen en kwam meteen naar huis. Hij mocht niet in de school. Als hij erbij had gekund had hij de kapers afgeslacht, zegt hij grimmig.

Er kwam later die dag een psychiatrische patiënte in een wit schort langs. De kapers dachten dat het de moeder van een leerling was en wilden die doodschieten, maar Van der Vliet wist hen tot rede te brengen. Hij trilde op zijn benen, maar gedroeg zich uiterlijk rustig. De kapers waren net zo bang als hij, zei hij. Later moesten leerlingen uit het raam tegen Van Agt scanderen dat ze wilden leven. Als er een handgranaat gegooid zou worden, zou de leraar die het dichtst erbij was erop springen, hadden ze in het team afgesproken. Van der Vliet raadde de leerlingen aan ziekte voor te wenden zodat ze per ambulance weg konden. Later werden alle kinderen vrijgelaten. Van der Vliet herinnert zich de bevrijding die begon met het stukschieten van de ramen en een granaat om schrik aan te jagen. De leerkrachten hadden zich in het leermiddelenhok teruggetrokken. Eenmaal buiten in een pantserwagen had hij het gevoel dat hij het niet meer onder controle had. Marianne bezocht hem in het ziekenhuis en schrok van zijn emotieloze blik.

Zeer aangrijpend is het verhaal van oud vijfdeklasser John Warries die naast zijn oude moeder zit en een opstel voorleest met zijn beleving van de gijzeling. Na dertig jaar sloegen bij hem de stoppen door. De woede dat er nooit iets mee gedaan was kwam eruit. Zijn kinderen waren bang voor hem.
Net zo aangrijpend is het relaas van zijn klasgenote Gonda Stel. Ze krijgt nog kippenvel als ze het woord gijzeling hoort. Ze herinnert zich nog kaper dikke Willem die met een geweer de klas binnenkwam en beval dat de gordijnen dicht moesten. Ze zag de angst op het gezicht van haar leraar, maar begreep er weinig van. Ze zorgde voor haar jongere zusje en zonderde zich af qua gevoel. Tot drie jaar terug voelde ze zich altijd alleen. Na haar vrijlating deed ze zich tegoed aan aardappelen met boontjes. Haar ouders merkten wel dat ze van een flapuit veranderd was in een gesloten type, maar dachten dat het wel weer goed zou komen. Haar vader wil het boek na vijfendertig jaar sluiten. Hij heeft genoeg aan zichzelf. Gonda is altijd boos op zichzelf gebleven, dat ze de gijzeling niet naast zich kon neerleggen. Later moest ze van een therapeut door de Molukse wijk wandelen, maar haar angst werd alleen erger.  
Roelof Snippe, eveneens uit de vijfde klas, vertelde na de gijzeling honderd keer onbewogen zijn verhaal aan de media. Later kon hij er niet meer over praten. Vanaf dat moment was zijn jeugd over. Waakzaamheid trad in zijn systeem. Het was gebeurd dus het was normaal. Hij nam zelf het advies aan de ouders over om het te laten rusten en schrok meer van reacties van anderen op zijn verhaal dat van zijn eigen gevoelens. Hij ging aan de drugs, kwam tot rust in een therapeutische gemeenschap maar vertrok toen het te dichtbij kwam. Hij ging slaapwandelen en begint nu pas wat bij te trekken.

De documentaire met als ondertitel Het zwijgen van Bovensmilde bevat veel archiefmateriaal en begint met een krat eten dat voor de met kranten afgeplakte schooldeur wordt neergezet. Tussen de gesprekken door zien we beelden van het opzetten van de partytent voor de jaarlijkse herdenking (zie foto). De dochter van Van der Vliet vertelt dat kinderen als pressiemiddel en gebruikt werden en een speelbal waren. De school die tussen de Molukse en de Nederlandse wijk in lag, werd door de inval met tanks verwoest. Het braakliggende veld wordt ingericht met een bloemperk, zitbankjes en een bescheiden monument.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten