Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 24 oktober 2013

Christa Anbeek over Overlevingskunst, De Vishal, Haarlem, 23 oktober 2013



Een handreiking voor kwetsbaar leven

In het kader van de tentoonstelling Fiat Lux die over leven na de crisis gaat, spreekt de kersverse hoogleraar remonstrantse theologie aan de VU Christa Anbeek in De Vishal in Haarlem over haar persoonlijke crises. Ze verloor op jonge leeftijd haar ouders en haar broer en in 2006 verongelukte haar geliefde. Ze schreef daarover het boek Overlevingskunst (2010) dat de ondertitel Leven met de dood van een dierbare heeft.

Haar ouders waren lid van een apostolische gemeenschap, een lekengroepering met een voorganger die geroepen wordt. Zij vonden het nogal onnozel dat hun dochter theologie ging studeren. Misschien was het wel, zegt Anbeek, om aan zichzelf, een twijfelachtige gelovige, uit te leggen dat zo’n studie niet vanzelfsprekend is. Tijdens haar kandidaats verloor ze haar ouders en broer.

Ze wilde een proefschrift schrijven met de titel Wie vangt me op als ik val, maar later werd dat toch Denken over de dood in boeddhisme en christendom. De literatuurstudie kon echter niet de crisis in haar zelf bezweren. Ze koos voor een kind als reactie op de keuze voor de dood van haar vader en broer.

Later vond ze dat een domme beslissing. Een kinderleven is erg kwetsbaar. Het haalde haar onderuit. Om een antwoord te vinden wendde ze zich tot Zen-meditatie. Ze werkte en woonde in meditatiecentrum De Tiltenberg. Mediteren bracht echter pijnlijke herinneringen naar boven. Ze hield het niet vol, maar leerde toch onder ogen te zien wat er is zonder er van weg te lopen. Ze besefte ook dat gedachten en gevoelens komen en gaan. Als psychiatrisch verzorgende in een inrichting in Ermelo leerde ze de pijn van anderen kennen en begrijpen

In 2006 kwam ze in een nieuwe crisis toen haar partner tijdens een vakantie in de bergen verongelukte. Ze kon opnieuw gaan rouwen. Op zoek naar de zin van de dood schreef ze Overlevingskunst in briefvorm aan haar dochter Roos. Ze zocht antwoorden bij filosofen die spreken over eindigheid als Irvin Yalom, Joep Dohmen en Paul van Tongeren. Natuurfilosofen vertelden haar dat het beter is hier geweest te zijn dan niet, hoewel Anbeek dat niet altijd kon beamen. Boze vrouwen als Anna Enquist, Kristien Hemmerechts en Patricia de Martelaere gaven uitdrukking aan hun levenslust. Ze merkte dat haar vraag naar de zin van de dood niet klopte en was daar bij om. Het werd een boek over zin in leven, ook al is dat een kwetsbaar leven. Daarin gaan we anders om met onszelf en de ander. Er is meer verbondenheid en we zijn minder bang voor afhankelijkheid. We durven onszelf te laten zien in onze kwetsbaarheid.

Vervolgens kreeg ze een email van Ada de Jong, die tijdens een vakantie haar man en kinderen verloor tijdens een ongeluk in de bergen. Hoewel Anbeek er tegenop zag met haar te praten, deed ze dat toch, hetgeen resulteerde in het boek De berg van de ziel. Persoonlijk essay over kwetsbaar leven (2013). Na publicatie is De Jong meer naar buiten gekomen met haar verdriet.

In haar recent gehouden oratie Aan de heidenen overgeleverd. Hoe theologie de 21ste eeuw kan overleven (2013)spreekt Anbeek over kwetsbaar leven, dat in onze maatschappij weinig aandacht krijgt. Succes, gezondheid staat voorop. We houden ons sterk en stoer, tot kwetsbaarheid ons overkomt. Dan staan we met lege handen buiten de maatschappij, die perfectie van ons verlangt. Het valt niet mee onszelf te moeten redden. Anbeek heeft daarom een programma opgesteld, waarin men eerst de eigen kwetsbaarheid onder ogen ziet, daarna elkaar vertelt over de eigen ervaringen en reacties daarop van anderen, zodat men beseft wat hindernissen zijn in de poging om kwetsbaar te leven. Op de derde plaats staat het maatschappelijk debat en tenslotte gaat het om een toetsing van de eigen ervaringen met bronnen uit de wijsheidstradities van humanisme, christendom en boeddhisme.   

Na de pauze worden vragen gesteld, bijvoorbeeld of het niet beter is om weg te kijken omdat het probleem anders te groot kan worden.
Anbeek vindt het moeilijk daar antwoord op te geven. Het kan inderdaad zijn dat men in het eigen verdriet blijft ronddraaien. Anderzijds is het vaker zo dat men het advies krijgt dat het leven door gaat en dat men de schouders eronder moet zetten en de kiezen op elkaar. 
Op een vraag over de waarde van onthechting antwoordt Anbeek dat zij zich nooit heeft kunnen vinden in de onthechting zoals die door het boeddhisme wordt gepropageerd. Zelfs de Boeddha vond pijn inherent aan het leven.
Tenslotte wordt er gediscussieerd over de laatste zin van De berg van de ziel waarin De Jong zegt dat haar echte leven voorbij is. Heeft ze dan geen baat bij de wijsheidstradities? Anbeek besluit de discussie door op te merken dat verschillende stemmen naast elkaar kunnen bestaan.

Wie nader met Ada de Jong in gesprek wil, krijgt daarvoor de gelegenheid. Op 12 november spreekt ze in Haarlem. Meer informatie hier op de site van Ineke Smit. 



Geen opmerkingen:

Een reactie posten