De schaduwzijde van de idealistische Amerikaanse literatuuropvatting
De tweedelige uitgave Americana
met als ondertitel Omzwervingen in de
Amerikaanse cultuur is een bundeling van essays van Zwagerman uit de
laatste vijfentwintig jaar. Hij wordt al moe als hij naar het dikke delen kijkt,
schoon aan de haak vier pond, maar het is toch een selectie van wat hij denkt
dat de moeite waard blijft.
Hij vindt het moeilijk een keuze te maken uit de essays, maar
kiest dan de schilder Mark Rothko, die universele troost en schoonheid wilde
bieden. Niet alleen Amerikaanse schrijvers, ook de schilders wilden de wereld
veroveren, zegt Zwagerman. Net als de titanen Willem de Kooning Jackson Pollack
en Arshile Gorki werkte Rothko in New York. Pollock ging abstract schilderen en
verdedigde dat met de uitspraak I am
nature, waarmee je in Nederland niet mee aan hoeft te komen. Rothko dacht
dat ie in gesprek was met Malevitsj en Mondriaan en verafschuwde de popart die
na hem kwam.
Wim Brands vraagt naar de schaduwzijde van het idealisme, de
destructie.
Bovengenoemde schilders gingen aan hun idealen ten gronde. Ze
raakten aan de drank of pleegden zelfmoord. Rothko legde de lat zo hoog dat hij
de kunst van Andy Warhol niet kon accepteren. In 1971 pleegde hij,
spiegelbeeldig aan Van Gogh, zelfmoord.
Amerikaanse schrijvers als Norman Mailer, Saul Bellow en Philip
Roth droegen het fantoom van de The great
American novel als een molensteen met zich mee, al publiceerden ze ook
werken die daaraan voldeden. In dat concept gaat het altijd over een universeel
verhaal waarin tegelijk de zenuw van de tijd wordt blootgelegd. Er wordt een
röntgenfoto van de tijd gemaakt die samenvalt met existentiële thema’s.
Joost Zwagerman is laaiend enthousisat over een dergelijke
opvatting van literatuur en vindt het een gemis dat zoiets in Nederland niet
kan. Hij probeert Brands mee te trekken in het gemis, maar de laatste voelt
zich getroost door het idee dat hun land van oorsprong niet eens voor bebouwing
geschikt was.
Het was jammer dat het gesprek niet verder ging over het
journalistieke onvermogen dat Nederlandse schrijvers volgens Zwagerman parten
speelt. Brands kan geen genoeg krijgen van de destructieve gevoelens die Amerikanen
met zich meevoeren. Zie Elvis Presley, Marylin Monroe, Michael Jackson of
Salinger.
Zwagerman was geschrokken van een eerdere bewering van Brands
over Salinger, dat hij bezig was met een zelfmoord op afstand, terwijl
Zwagerman hem zag als iemand die wel gewoon oud werd. Met die uitspraak beantwoordde
hij toch weer aan het archetype van de Amerikaanse schrijver.
De culturele erfenis legt een loden last op hedendaagse Amerikaanse
schrijvers, al neemt Zwagerman een Canadees als voorbeeld, namelijk David Vann
die in Legende van een zelfmoord over
zijn vader schreef, die zelfmoord pleegde, een drama dat hij in latere romans uit
zijn hart dreef.
Dat verhaal van Vann schetst in een notendop het onderwerp van
het gesprek, zegt Brands, die daarmee de gedachtewisseling samenvat.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten