Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 5 mei 2014

Fatsoenlijk land (2013), documentaire van Loes Gompes en Sander Snoep



Het verhaal achter een tot dan toe onbekende verzetsgroep

In de documentaire Fatsoenlijk land schetsen Loes Gompes en Sander Snoep een beklemmend beeld van een tot dan toe onbekende verzetsgroep uit de Tweede Wereldoorlog, Porgel en Porgulan, dat verder niets betekent en ontleent is aan het gedicht van Cees Buddingh. De adolescenten Bob van Amerongen (1924) en Jan Hemelrijk (1918) stonden aan het hoofd van de groep. Amerongen deed de uithuisplaatsingen, Hemelrijk verzorgde de vervalste persoonsbewijzen. Het begon ermee dat ze hun joodse vaders in veiligheid brachten. Dat bracht andere familieleden naar hen toe, waarmee de PP-groep geboren was.

In het begin van de uitzending horen we de hese stem van Hemelrijk die in 2005 overleed.
Hij vertelt over de enorme stress die vier jaar oorlog hem kostte en voelt weer de spanning opkomen als hij erover praat. Hij hield zich al bezig met verzetswerk voor de Duitse vluchtelingen die naar Nederland kwamen. Voortdurende woede tegen het onrecht was zijn drijfveer.

Van Amerongen zit in de woonkamer met alle banden van Het Koninkrijk in de Tweede Wereldoorlog dubbel in het gelid en vertelt zijn verhaal aan Loes, die af en toe een vraag stelt. Hij toont een portret, waarop zijn vader en zijn opa staan te midden van een grote familieschare. Hij kwam Hemelrijk tegen op het station en wist dat hij persoonsbewijzen vervalste. Zijn ouders was leraren aan het Murmelliusgymnasium in Alkmaar en de vader van Hemelrijk was daar rector. Beide vaders werden in 1940 ontslagen. Eerst woonde de vader van Bob bij een tante, maar later bracht hij hem over naar Limburg. De organisatie van de PP groep was krakkemikkig. Op hun kantoor aan de Weesperzijde legaliseerden zij persoonsbewijzen. Het was moeilijk mensen te vragen onderduikers te huisvesten, maar zijn moeder die veel leerlingen en hun ouders kende, was een goede steun. Meerdere malen gebruikten mensen die niet wilden de smoes dat de was van de ondergedokene zichtbaar zou zijn aan de lijn. Hij vond de koerierster Tini Israël, die een vriendin was van Karel van het Reve. De laatste deed geen gevaarlijk werk omdat hij er een hekel aan had doodgeschoten te worden. Van Amerongen is zeer verdrietig dat hij soms te laat was om iemand onder te brengen. Hij deed niet mee aan de bevrijdingsfeesten. De berichten over omgekomen familieleden wogen te zwaar. In zijn dagboek schreef hij over de stress die het verzetswerk hem gaf.

Jaap Labatto (1925) was één van de ondergedokenen. Hij werd overvallen door de oorlog.
Zijn zus Miep krijgt het benauwd als ze terugdenkt aan de sfeer op school. De joodse kinderen wisten net als hun leraren niet wat hen te wachten stond en wat ze moesten doen. Hun geschiedenisleraar Presser verliet de school omdat hij er niet mee kon omgaan. Ook Miep kreeg een nieuw persoonsbewijs. Jaap vertelt dat ze vogelvrij waren. Tijdens een razzia op 22 februari 1941 werden zeshonderd stadsgenoten naar Mauthausen gedeporteerd en zijn daar vandaan nooit meer teruggekomen. Tien jaar later voelde hij nog paniek als hij een vrachtwagen hoorde aankomen. Op een nacht werd hijzelf ook opgepakt en naar de Hollandse Schouwburg gebracht. De volgende ochtend werd hij vrijgelaten omdat hij lid was van de Portugese gemeente. Later werd Miep ondergebracht. Ze was veertien jaar en kon natuurlijk niet zeuren tegen haar opvangouders. Die vertelden haar later dat haar moeder en oma waren opgepakt. Oma was te oud om ondergedoken te zitten en moeder wilde haar niet alleen laten. Jaap sprak zijn moeder nog de volgende ochtend bij de Hollandse Schouwburg, maar heeft later nooit meer wat van haar gehoord. Jaap zat als een aapje in een kooitje, zoals hij dat noemt, ondergedoken in Heiloo.   

De PP-groep was volgens de aftiteling tot op dat moment onbekend en wordt ook niet genoemd door Lou de Jong. Het personage Viktor Poort in De avonden van Gerard Reve is op Van Amerongen gebaseerd.

Loes Gompes schreef ook een boek over dit verhaal (de foto is van de omslag). Zij is de dochter van Miep en Jaap Labatto is haar oom, die in 2011 overleed. Ze heeft de documentaire aan hem opgedragen.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten