Foto Eddy – Negatieven van mijn vader (2013), documentaire van David de Jongh

Altijd zoekend maar nooit in zichzelf

Eddy de Jongh (1920-2002) werd bekend door zijn ‘koppen’, de gezichten die hij fotografeerde bij de wekelijkse interviews van Bibeb in de jaren zeventig in Vrij Nederland. Hij had een moeilijk leven met zijn joods zijn, zijn vele vrouwen en nog meer drank. Zoon David uit diens vierde huwelijk doet daar, tien jaar na de dood van zijn vader, onderzoek naar. Eddy liet audiotapes na, David had hem ooit geïnterviewd en natuurlijk waren er de foto’s, waaronder niet alleen de fraaie naturel portretten.

David heeft de actiefoto’s die zijn vader vanaf de jaren vijftig maakte gedigitaliseerd. Collega’s zoals Sacha de Boer vinden ze heel bijzonder. Tijdens het interview door David vertelt Eddy over zijn jeugd in Laren. Dat hij zich doodschaamde toen men in de klas een boek las waarin een ellendige jood voorkwam en dat alle kinderen toen naar hem keken. Hij was een van de weinige familieleden die de oorlog overleefde. Zijn neef Eddy wordt Kunst Eddy genoemd om hem te onderscheiden van Foto Eddy.  

Zijn eerste echtgenote Tientie bracht hem naar een onderduikadres in Gelderland, nadat hij haar gevraagd had zijn leven te redden. Zij was toen achttien jaar oud en kreeg verkering met hem. De boerin weet nog dat Eddy twee linkerhanden had. Alcohol maakte een beest van haar vriendelijke man, zegt Tientie. De bevrijdingsfeesten waren overspel voor iedereen.

Toen de relatie uitging, gingen de kinderen naar een weeshuis. Actrice Andrea Domburg was de tweede echtgenote van Eddy. Als bewindvoerder van het textielbedrijf van zijn vader maakten zij veel uitstapjes. In 1953 werd het faillissement uitgesproken. Eddy was een schoolvoorbeeld van twaalf beroepen en dertien ongelukken tot hij de fotografie ontdekte. Hij ging mee met Kryn Taconis naar Zuid Frankrijk, die daar schaars geklede vrouwen fotografeerde. Dat leek Eddy ook wel wat. Handig was hij niet. Een vriendin vertelt dat hij zelf ook wel eens moest lachen om zijn onhandigheid.

Zijn derde echtgenote Geerteke herinnert zich de vele vakanties samen. Eddy maakte foto’s van de zoutwinning op Ibiza. Tom Pauka van het Parool maakte er een verhaal bij, hetgeen het begin was van een nauwe samenwerking. Pauke vertelt dat Eddy hoogtevrees had, maar op de Eiffeltoren onverschrokken was. Zijn camera maakte hem, zoals later vaker, onkwetsbaar.

Nadat Geerteke Eddy verlaten had, had hij veel korte relaties. Vrouwen vielen voor de blonde god met de blauwe ogen en wilden hem redden, het litteken van de oorlog verzachten. Zijn vierde echtgenote Toos kwam in zijn leven toen hij veel schulden had en aan de drank was. Nadat ze de relatie verbrak, kreeg Eddy een delirium en kwam in een psychiatrische inrichting, waar hij opknapte. In 1966 trouwde hij met Toos. Joop van Tijn nam hem aan bij Vrij Nederland. Bijzonder was een reportage over de Praagse Lente in 1968. Toos zegt dat hij nooit eens een leuke foto van haar maakte. Daar maakte hij de tijd niet voor. Wel schoot hij zijn rolletjes vol met foto’s van zijn kinderen Sem en David. In de zomer verbleven ze in een boomgaard in het Zuid-Franse Sospel. Het buitenzijn deed Eddy zo goed dat hij een boerderij kocht op het Noord-Hollandse platteland. Toos verliet hem omdat er weinig van Eddy terugkwam. Eddy werd vanwege hooimijt in de lens ook al door professionele problemen geteisterd.

David vertelt dat hij begin jaren tachtig met zijn vader naar Amsterdam ging om de foto’s naar de redactie van Vrij Nederland te brengen. Zijn vader wilde liever dat David dat deed. Zelf durfde hij dat niet meer na een aanvaring met Rinus Ferdinandusse. Omdat hij vergeetachtig was, kreeg Eddy vanaf 1978 minder opdrachten. Er waren concurrenten van de jongere generatie zoals Willem Diepraam. VN-redacteur Igor Cornelissen vraagt zich af of Eddy bezig was om zichzelf te vernietigen. Hij herinnert zich dat hij met Eddy in Londen was en dat Eddy zijn Kever stilzette in het drukke verkeer voor de Big Ben, omdat hij de slagen wilde horen die hij in de oorlog op de radio hoorde.

Vanaf de jaren zeventig kreeg Eddy van het NOS Journaal de opdracht portretten te maken van bekende Nederlanders voor het geval ze dood zouden gaan. Ook maakte hij foto’s van gebouwen. Hij was altijd onderweg, zegt een vriendin, zoekend, maar nooit in zichzelf.

De 27 jarige fagottiste Bernadette werd zijn vijfde en laatste echtgenote. Dochter Nike (zie foto) heeft het langst van alle kinderen bij hem thuis gewoond. Dat was niet altijd een pretje. Hij was 58 jaar toen ze geboren werd. Bernadette trok de kar, Eddy was gemakzuchtig. Hij is verwend, dat is bekend, zong zijn vader al op de klanken van de Big Ben. Sem sprak zijn vader aan met U om afstand te houden. In later jaren werd Eddy klagerig, verwijtend. In de jaren negentig viel het werk stil omdat het Journaal stills gebruikte. Eddy hield de camera om zijn nek om minder weerloos te zijn. Hij las en herlas het boek Sobibor van Jules Schelvis en alle delen van Lou de Jong, maar over zijn eigen oorlogsherinneringen sprak hij niet, zegt Nike. Hij voelde schaamte over wie hij was, zegt Sem. Nadat Bernadette bij hem weg was gegaan, knapte Eddy op in het Sinai Centrum. Hij kon daar praten met gelijkgestemden en voelde zich veilig. Eindelijk geborgen misschien wel.  

Hier de site van Foto Eddy met daarop de Nederlandse en de Engelse trailer