Sreda (1997), documentaire van Victor Kossakovsky

Genadeloos portret van leeftijdsgenoten in Sint Petersburg

Sreda betekent woensdag in het Russisch. De documentaire van Victor Kossakovsky gaat over stadsgenoten uit Sint Petersburg die net als hij op woensdag 19 juli 1961 in deze stad geboren zijn. Door hen op te sporen en hun leefwijze zonder commentaar te filmen geeft hij een sterk beeld van het leven anno 1995 in de tweede stad van Rusland.

De dertigers hebben, zoals te verwachten is, een heel uiteenlopende leefwijze. De een heeft het beter getroffen dan de ander. De meesten leven zonder veel materiële welvaart. Victor Kossakovsky opent met een man die zich scheert voor een spiegel in een vervallen kozijn. Hij blijkt jarig, horen we als hij met zijn vriendin op de binnenplaats van de woonkazerne staat te roken. Hij posteert zich frontaal voor de camera, vindt het leven niet slecht, het weer wel en wil alleen iets zeggen zonder pottenkijkers.

De meeste dertigers zijn maar kort te zien, maar de zwangere Sasja en haar verslaafde vriend Gena keren vaker terug. Sasja belt met hulp van Gena de kraamafdeling van het ziekenhuis. Als ze hoort dat ze nog niet mag komen straalt ze berusting uit, terwijl ze vanaf haar stoel aan de tafel naar buiten kijkt. We horen dat ze twee keer eerder zwanger was, de eerste keer zelf afbrak en de tweede keer een miskraam kreeg. Omdat ze financieel krap bij kas zitten werd haar een abortus geadviseerd maar ze wil het kind toch laten komen. Een vriend vertelt van zielen die er voor gekozen hebben dit leven te aanvaarden. Na een moeilijke bevalling, die frontaal gefilmd wordt, ziet Sasja het wereldleed op haar gezicht afgebeeld. De grote hond van Sasja die in de vensterbank zit, lijkt een schakel te vormen naar een latere bewoner, zoals een eerdere bevalling een schakel was naar Sasja en haar stug rokende, maar niet onsympathieke vriend.  

Een chauffeur werkte in een autofabriek tot hij per ongeluk zijn baas omverreed, een automobilist moet van de wegpolitie zijn rijbewijs laten zien en zijn kofferbak openen voor hij verder mag rijden. Kleuterjuf Vera is hertrouwd, woont in een tweekamerwoning met haar dochter Sveta en voelt zich tijdens haar werk door de camera overvallen. Een monteur drinkt een glas wodka nadat hij de stortbak heeft gereapeerd maar spuwt bloed vanwege de slechte kwaliteit van de volksdrank. Een dronken man houdt zich met moeite staande op straat, Een man leest op een trap in een park gedichten, sommige kent hij uit zijn hoofd, een ander wordt onderzocht in het ziekenhuis nadat hij in elkaar is geslagen door de politie en daar twee gebroken ribben aan heeft overgehouden, een masseuse kneedt de rug van een man die denkt dat hij bij zijn geboorte verwisseld is, een patiënt van een uroloog sprak in de wachtkamer met een dronkaard die een verwaarloosde prostaatkanker had, waardoor hij al vijf jaar geen erectie meer kon krijgen en van de uroloog te horen kreeg dat hij niet meer mocht roken en drinken en zelf daarom had gekozen om het roken op te geven. Een perronwachter met een dure pet vat zijn taak erg serieus op. En zo is er nog veel meer, soms alleen een shot, bijvoorbeeld van een bouwvakker, een vrouwelijke apotheker of tandarts.

Een van de laatste dertigers is een man in een gevangenis, door hemzelf het spinhuis genoemd. Hij hoort van Kossakovsky van anderen die de stad verlaten hebben en vraagt zich af of het hen beter vergaat.

We zien tussendoor beelden van ijs in de gracht en gladde half besneeuwde straten die net zo troosteloos aandoen als het leven van de meeste dertigers. Ik vroeg me af waarom Kossakosky niet in de zomer filmde, in de periode dat hij zelf en zijn stadsgenoten jarig waren, maar anderzijds geeft het afwachtende leven van de veelal kleinbehuisden in de winter wellicht het bestaan in Sint Petersburg beter weer. Fascinerend zijn de portretten met op het eind een helicopterview en af en toe een lied tussen door, bijvoorbeeld een ode aan de ooievaar in de tijd van Chroetsjov, in ieder geval. Zonder woorden portretteert Kossakovsky zijn leeftijdsgenoten genadeloos. De aap op de poster is veelzeggend.