Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



vrijdag 6 februari 2015

Theaterrecensie: Kuyper & Wilhelmina, Toneelschuur, Haarlem, 5 februari 2015



De mens achter de politicus blijkt een meelijwekkend figuur

Toneelschrijver Ton Vorstenbosch, aardig ingevoerd in de private verhoudingen van de Oranjes, zet in de voorstelling Kuyper & Wilhelmina een beeld neer van twee tegenstrijdige karakters: de oudere minister president Abraham Kuyper en de jonge koningin Wilhelmina. Ze voeren hun constitutioneel noodzakelijke gesprekken in een tijd van oproer. De spoorwegstaking van 1903 leidde tot verdere protesten en de vraag was hoe de regering daarop zou reageren.

Die vraag stelt Wilhelmina zich aan het begin van de voorstelling, na een vrolijk Wilhelmus, ook in paleis Noordeinde. Ze zit in een fraaie lange witte jurk ongeduldig op haar stoel te draaien en wacht op het verslag van Kuyper over het Kamerdebat. In de tussentijd vertelt ze over hun moeilijke relatie. Ze houdt niet van dat aarzelende. Ze is meer voor de opstelling van De Savornin Lohman: de knoet erover. Ze vraagt zich af of ze naar haar echtgenoot Hendrik zal gaan, maar die speelt patience in een tijd waarin de revolutie nabij is en wil niet gestoord worden. Als ze tenslotte toch naar hem toe wil gaan, treedt Kuyper binnen in een net zwart kostuum. Hij stelt haar gerust. Hoewel de volksvertegenwoordiging erg verdeeld was, heeft het kabinet besloten de antistakingswetten, de zogenaamde worgwetten in te voeren. Wilhelmina is niet echt tevreden. Ze treurt over haar miskramen, wil een kind en bedenkt een plan om een collecte te organiseren voor de met werkloosheid bedreigde mensen uit haar volk. De Savornin Lohman kan dat mooi uitvoeren.

De mooiste scène speelt zich af in het Haagse Bos waar Kuyper zich enkele jaren later beklaagt over het feit dat hij buiten de regering gehouden is. ‘Werp Kuyper eruit,’ klonk het al in het lied voorafgaande aan dit tweede bedrijf. Kuyper wandelt veel om zijn onvrede de baas te worden. Tot zijn verbazing verschijnt Wilhelmina met een koninklijke wieg. Niet geëscorteerd door een gezelschapsdame of een bewaker. Ze vraagt hem haar dochter te begroeten, die hij nooit heeft verwelkomd, want vrouwen horen niet op de troon maar achter het aanrecht. Kuyper werpt een blik in de wieg, maar trekt zich meteen vol weerzin terug. Als Wilhelmina daarop verder wil wandelen, houdt hij haar staande en begint over zijn wrede lot. Hij gaat zelfs op de knieën, maar Wilhelmina spreekt achteloos van Gods wil en geeft hem daarmee een koekje van eigen deeg.

Tenslotte komt in het derde bedrijf de lintjesaffaire en de chantage door Mathilde Westmeijer aan de orde. De medewerkster wrijft haar vaderlijke vriend zijn zwakte nog eens in. Daarmee zet Ton Vorstenbosch nogal een nogal ontluisterend beeld neer van de man die in maatschappelijk opzicht veel tot stand bracht in de tweede helft van de 19de eeuw. Ongetwijfeld zijn staatslieden gevoelig voor corruptie, glijden ze gemakkelijk uit, hebben ze hun zwaktes zoals Kuyper zelf ook ruiterlijk toegeeft wat betreft de charme van het damesgezelschap. Dat hij niet wat coulanter was voor Wilhelmina zegt veel over de steilheid van zijn geloof.

De actuele betekenis van deze historische schets is helaas niet groot. Door de vele uitleg over de politieke situatie in vroeger tijden conflict wordt de voorstelling saai, al speelt Merel Baldé heel parmantig en met grappige ironie de rol van Wilhelmina. Helmert Woudenberg spreekt daarentegen minder aan in zijn nogal voorspelbare rol van steile en frustreerde staatsman, die hengelt naar complimentjes. De mens achter de politicus blijkt zoals vaker een meelijwekkende figuur, zelfs al stond hij in 2004 nog in de top honderd van De grootste Nederlander.   

Over de lintjesaffaire verscheen in 2005 een boek van Jan de Bruyn onder de titel Het boetekleed siert de man, waarin hij de affaire reconstrueert en concludeert dat Kuyper zich minder zuiver voordeed dan hij was.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten