Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 5 februari 2015

Theaterrecensie: Kwartet, Toneelschuur, Haarlem, 4 februari 2015



Badderende mannen geven te denken over de mens als lustmachine

Quartett van Heiner Müller uit 1981 is een van zijn meest gespeelde stukken. Niet lang geleden waagden Toneelgroep Amsterdam en Oostpool zich eraan. De bewerking van Nina Spijkers, de nieuwe regisseur van Toneelschuurproducties, mag er ook zijn. De voorstelling met de twee badderende mannen is een lust voor het oog.

Quartett is losjes gebaseerd op de briefroman Les liasons dangereuses van Pierre Choderlos de Laclos uit 1782, die ook vaak verfilmd is. Centraal staat daarin de verhouding tussen markiezin de Merteuil en haar vroegere geliefde graaf de Valmont. In hun brieven bespreken ze openhartig hun snode plannen op het gebied van de lichamelijke liefde, waarbij ze de eerbare madame de Tourvel en een nichtje van Merteuil, een onschuldige kloosterlinge, betrekken. Aan de vooravond van de Franse Revolutie worden de gevestigde kerkelijke waarden bespot werden en viert de lichamelijke lust hoogtij. 

Over de betekenis van Quartett is al veel gezegd. Markies de Sade stelde in zijn werk de vraag naar de moraal in een tijd, waarin iedereen vrij is. De vraag is nog steeds actueel. Ook - of misschien juist - in persoonlijke relaties worden we geconfronteerd met vragen rond macht. Mannen en vrouwen lijken hun eigen voorstellingen en behoeften te hebben. Manipulatie ligt daarbij altijd op de loer. De maatschappelijke implicaties mogen problematisch zijn, maar voor het theater biedt het thema een wellicht eeuwig bron van inspiratie, zoals blijkt uit de uitvoering van Nina Spijkers en de haren. 

In een wonderlijk nat decor, gemaakt door Ruben Wijnstok, zitten de twee blote mannen slechts gekleed in panty’s al klaar, beiden op autobanden die in het melkwitte water liggen en onder een kroonluchter die  water spuit. De rook die over het toneel hangt doet denken aan de waterdamp in een sauna. Xander van Vledder draagt het frame van een hoepelrok en heeft lipstick op die verraadt dat hij de rol van Merteuil speelt, daar mee begint tenminste, want regelmatig wisselen de acteurs van rol. Merteuil spreekt, in tegenspraak met de koddige wijze waarop zij zich presenteert, statig een monoloog uit waarin zij zegt dat ze niet meer aan de wensen van Valmont tegemoet kan komen. Haar hart is koud, haar lichaam van steen.

De inzet van de Marseillaise kondigt de binnenkomst van Valmont aan. Voor de duidelijkheid zet hij een pruik op en tooit zich in een zwarte jas met lange slippen. Hij vertelt van een nieuwe verovering, de eerbare madame de Tourvel, maar begeert tegelijkertijd het jonge nichtje van Merteuil. De overgang naar zijn nieuwe jachtobjecten wordt aangegeven met het toepasselijke nummer People are strange van The Doors. Daarna volgen twee verrukkelijke scènes waarin Justus van Dillen met een roze pruik op de rol van madame de Tourvel speelt, die hoog op een autobandentoren van deugdzaamheid zit en Van Vledder die van het roomse nichtje dat niet anders kan dan zich laten manipuleren door Valmont. Tenslotte komt Valmont terug om zijn verdiende straf in ontvangst te nemen. De panty’s komen niet heelhuids uit de strijd, Luid zingend brengen de heren de slotakkoorden ten gehore.

De taal is gedragen en bevat de nodige humor, zoals de zin dat voor een vrouw elke man een man te weinig is. De acteurs brengen die er verder in door de manier waarop ze met elkaar omgaan. Valmont komt met zijn autoband steigerend als een paard op Mertueil af en spat haar steeds met een verontschuldiging nat, terwijl hij bij het afstappen zijn voet door het water haalt. De strakke manier van spelen maakt het stuk vormvast. Op de achtergrond is een steeds herhaalde metalen klankreeks hoorbaar, waardoor de vastheid wordt versterkt. De kilte is daardoor nooit ver weg, misschien ook door de sfeer van het water. De ratio wint het van edele gevoelens. De mens is verlaagd tot een lustmachine. Wat kan hem helpen?

Hier de prachtige tekst van de eerste scène van Mertueil in een Duitse pdf, die voor deze gelegenheid fraai werd vertaald door Marcel Otten, hier Jim Morrison met People are strange.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten