De helft van een tweeling vertelt over de kracht van
verhalen
Annejet van der Zijl (1962) schreef een biografie over Annie
M. G. Schmidt, prins Bernard en Gerard Heineken en daarnaast over het leven van
de Surinamer Waldemar en de Hollandse Rika in Sonny Boy.
Het eerste fragment heeft ze via haar zusje die, net als
andere familieleden, in het onderwijs werkt. Dit gaat over de invloed die een
onderwijskracht op het leven van iemand kan hebben. Ali B. vertelt bij Pauw
& Witteman over het belang van de invaljuf Mirjam die hem in groep zeven op
het spoor van de rap zette. Zelf las Van der Zijl veel in haar jeugd in
Leeuwarden en droomde van een groots en meeslepend leven. Haar linkse ouders
wilden geen televisie in de huiskamer. Doctor Zjivago (David Lean, 1965) met
Julie Christie en Omar Sharif veroverde haar hart in de slaapkamer van haar
ouders. Later werd ze in Cairo nog eens door Sharif op de wang gekust. Vanaf
haar vijftiende deden jongens een intrede in haar leven, maar zij heeft het nog
steeds nodig om in boeken te kunnen verdwijnen.
Een fragment uit de film Control
(Anton Corbijn, 2007) over de zelfmoord van zanger Ian Curtis herinnert
haar aan de trieste jaren tachtig waarin haar generatie overbodig leek, de
literatuur uitzichtloos en liefde onmogelijk. Ze ging uit in The Roxy en
Paradiso maar had niet het gevoel dat ze goed in haar tijd zat. Ze vindt de
tijdgeest van belang voor de persoon die men wordt en was liever achttien
geweest in de jaren zestig. Pas later vond ze haar draai door te kiezen voor
journalistiek en het gaan schrijven van boeken.
Een stukje uit een interview van Theo van Gogh met Pim
Fortuyn, twee dagen voor de aanslag op de Twin Towers, doet haar beseffen hoe
gelijk Fortuyn had met zijn opvatting dat economische achterstelling van
islamieten veel ellende zou veroorzaken. Haar vriend was bevriend met Van Gogh
die vaak bij hen thuis kwam. Zelf onthield Van der Zijl zich van uitgesproken
meningen en vindt twijfelen niet erg.
Een fragment uit de televisieserie House of cards waarin de Amerikaanse president in conflict komt met
de Russische partijleider en de presidentsvrouw zich ermee bemoeit, doet haar
denken aan de knauw die ze kreeg van de journalistiek. Ze voelde zich als
journaliste van de Haagse Post gemanipuleerd toen ze beelden zag van een
aanslag op Bosnische burgers bij een bakkerij die door de Bosniërs zelf in
scène zou zijn gezet. Liever maakte ze reconstructies, zoals in Een dag om nooit te vergeten (2013) van de
krakersopstand op 30 april 1980, waarbij ze de waarheid probeerde te vinden. Een
fragment uit Vanity Fair waarin
schrijver Dominic Dunne over zijn leven vertelt, zette haar op dit spoor. Zelf
gaf ze meer stem aan armen zoals asielzoekers en hoertjes dan aan rijken. Ze
ontdekte dat het vaak toeval is waardoor men aan lager wal raakt.
In de documentaire Bravehearts
(Karl Anne Moe, 2012) bewondert ze de sobere vertelstijl van Johanne over
het drama dat zich onder haar ogen afspeelde. Een reconstructie werkt als men
mensen vraagt te vertellen wat er is gebeurd. Ze hoorde een vergelijkbaar
verhaal van een Brabantse vrouw over de reis van Rika naar Ravensbrück,
waardoor ze het levensecht in Sonny Boy kon
opschrijven.
Het interview van Ischa Meijer met Annie M.G. Schmidt zette
haar op het spoor van een biografie. In haar jeugd mocht ze niets van Schmidt
lezen omdat het te rolbevestigend zou zijn. De totstandkoming van het Stones
nummer Sympathy for the devil, in
1968 gefilmd door Jean-Luc Godard, toont het zoekproces dat aan een kunstwerk vooraf
gaat. Ze heeft net een manuscript ingeleverd voor De Amerikaanse prinses die veel invloed op het leven van prins
Bernard had. Haar boeken leren haar iets over zichzelf. Door Schmidt leerde ze
relativeren, door Sonny Boy leerde ze hoe goed mensen kunnen doen. De
aankondiging van Monty Python door Mick Jagger in 2014 toont hoe goed hij zijn
eigen beroemdheid kan relativeren. Zelf neemt Van der Zijl niet zo serieus wat
mensen over haar zeggen. Ze is niet als Bernard die geloofde in het beeld dat
de buitenwereld van hem had.
Frans Bubberman belde haar op naar aanleiding van Sonny Boy
en toonde haar foto’s van een plantage in Suriname. Het bleek dat hij ooit, net
als Waldemar, naar Neuengamme werd vervoerd, maar samen met anderen ontsnapte
en terugliep naar Rotterdam. Later woonde hij in de jungle in Suriname en
leidde daar gasten rond. Bij een kampvuur kwam hij een van degenen tegen met
wie hij eerder uit de trein naar het vernietigingskamp ontsnapte. Van der Zijl
wilde daar niet over schrijven omdat ze steeds iets nieuws zoekt en het verhaal
te weinig mysterie bevat.
Van der Zijl begrijpt weinig van een fragment van Human
Universe uit 2014 waarin Brian Cox een experiment laat zien waarbij een veertje
en een bowlingbal in een vacuüm ruimte gelijktijdig op de grond komen, hetgeen
Einstein tot de stelling bracht dat ze niet vallen.
Ze hoeft ook niet alles te begrijpen, zegt ze. De dood is
voor haar een raadsel waar ze weinig woorden voor heeft. Ze kan wel zelf
woorden vinden voor verhalen van anderen en heeft ook een voorbeeld van woorden
van een ander die bij een verhaal van haar horen. Anna van der Wee maakte in
2011 de documentaire Lone twin over
tweelingen van wie de een sterft hetgeen bij de ander een gemis veroorzaakt.
Van der Zijl verloor haar tweelingbroertje bij haar geboorte en kon daar met
haar vader nooit over praten. Ze neemt het zichzelf soms kwalijk als het niet
goed met haar gaat, maar wil niet teveel psychologiseren.
De keuzefilm The piano
(Jane Campion, 1993) leek haar geschikt voor een zwoele zomeravond. Het is
een film over een gedoemde liefde als Doctor
Zjivago maar dan in Nieuw Zeeland. Tenslotte toont ze, om iedereen daarvoor
wakker te maken, een clip bij het nummer Feel
the love uit 2012 waarin zwarten uit Philadelphia zich uit hun uitzichtloze
bestaan bevrijden door oude paarden uit een slachthuis te halen en die weer
berijdbaar te maken.
hier
die van de documentaire Bravehearts .
Geen opmerkingen:
Een reactie posten