Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 1 oktober 2015

Theaterrecensie: Gezien Giacometti, Toneelschuur, Haarlem 30 september 2015

Gebrek aan verdieping in dansconcert van hoge artistieke kwaliteit

Alberto Giacometti (1901-1966) was beeldhouwer van ranke figuren, maar ook kunstschilder. In de laatste hoedanigheid leerde de Amerikaanse schrijver en kunstcriticus James Lord (1922-2009) hem kennen. Hij liet zich niet alleen door de schilder portretteren maar schreef ook A Giacometti Portrait (1965) over de achttien dagen die hij tegenover hem zat. Componist Elmer Schönberger baseerde daarop zijn compositie Achttien dagen, die uitgevoerd wordt door Nieuw Amsterdams Peil, daarbij visueel ondersteund door twee dansers in een choreografie van Beppie Blankert. Gezien Giacometti is een multimediaspektakel met de ondertitel een dansconcert over 18 dagen poseren in het atelier. Om de wagen met culturele vracht nog wat op te tuigen vangt de voorstelling aan met Duo concertant van Igor Strawinsky (1882-1971), die zich ook enkele malen door Giacometti liet portretteren, maar daar geen compositie van maakte. Duo concertant is een vijfdelig muziekstuk voor piano en altviool en laat volgens de flyer in de openingsmaten al een duidelijke voorecho horen van het cimbalom dat in Achttien dagen een prominente rol speelt, iets dat mijn niet zo geoefende muzikale oor helaas niet kon vaststellen. Ik vond het alleen jammer dat het fraai klinkende cimbalom dat op een piano lijkt en waarop de toetsen met een stokje worden aangeslagen niet wat meer op de voorgrond werd gezet.

Giacometti komt als eerste op vanachter een soort schuilhut die aan een orgel doet denken. Met stukjes tape bakent hij de ruimte af waarin de strijd zich zal afspelen. Achttien dagen tegenover elkaar moet een intense ervaring zijn. Hij zet de keukenstoelen neer waarop hij en Lord zullen gaan plaatsnemen. De mannen lijken op elkaar. De ranke figuren in wit overhemd en zwarte broek doen denken aan de beeldhouwwerken van Giacometti. De verschillen zijn alleen in details te zien: de schrijver draagt oranje sokken en de schilder donkerrode. Lord draagt daarbij ook nog een glimmend grijs hesje op zijn overhemd. Op de achterwand is een enorm schilderdoek geprojecteerd waarop uitspraken worden geprojecteerd die Lord tijdens de sessies uit de mond van Giacometti noteerde. Deze hebben betrekking op de worsteling die altijd met een creatief proces gepaard gaat. De eerste uitspraak gedaan op zaterdag 12 september1964 luidt dat het mogelijk is om een portret te schilderen. Drie dagen later echter denkt Giacometti dat hij voorgoed met schilderen stopt.  

De dansbewegingen van de Roemeen Corneliu Ganea en de Italiaan Manuel Paolini voltrekken zich, naar gelang het creatief proces beter of minder goed lukt, synchroon of tegengesteld aan elkaar. De spelers spiegelen elkaar en stoten elkaar af. Harmonie en disharmonie wisselen elkaar zonder aankondiging af. Giacometti zit diep te peinzen hoe het verder moet, terwijl de door Violette Baudet ontworpen letters als verf van het scherm druipen. Af en toe mengt ook altvioliste Heleen Hulst, die eerder met Gerard Bouwhuis de compositie van Strawinsky speelde en deel uitmaakt van Nieuw Amsterdams Peil, zich tussen de schilder en de schrijver. De laatste twee hebben zelf ook oog voor het ensemble dat de kunstzinnige strijd muzikaal begeleidt. Het is gewoon onmogelijk en hoofdpersoon te schilderen, heeft Giacometti volgens Lord uitgeroepen, net als: het zou prachtig zijn als iemand kon schilderen wat ik zie – dan kon ik er voorgoed mee ophouden. Helaas komt de intensiteit van de relatie niet zo duidelijk uit de verf. De heen en weer slingerende gevoelens tussen het hoogste geluk en het diepste ongeluk zijn niet zo duidelijk terug te zien in de dans. De emoties waren misschien duidelijker voelbaar geweest in een opstelling waarin we een blik werpen in de ruimte waarin Giacometti werkte. Net zoals het getoonde filmpje waarin Giacometti door de stad naar zijn atelier loopt, bij de deur stopte, zo krijgen we evenmin toegang tot de ziel van de ontmoeting. De dansante ontwikkeling strandt in kunstige maar emotieloze beweging. De laatste tekst waarin Giacometti zegt dat ze nog verder hadden kunnen gaan, maar dat ze een heel eind gekomen waren, had misschien niet zo letterlijk genomen moeten worden door de choreografe. Een verdere doorwerking had wellicht tot meer verdieping geleid.  

Gezien Giacometti maakt benieuwd naar het boek, waarvan enkele bladzijden geprojecteerd werden en waarin foto’s staan opgenomen die samen een beeld geven van het ontstaan van het portret.


Hier meer informatie, foto’s en een trailer op de site van de Toneelschuur, hier enkele bladzijden uit A Giacometti Portrait van James Lord, hier nog een filmpje waarop Giacometti aan het schilderen is.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten