Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



dinsdag 19 januari 2016

Recensie: De navel van Daphne (2016), Maarten Doorman


Mooi betoog over kunst en engagement mist richting

Een beschouwing over de verhouding tussen kunst en engagement, dat nog altijd het onderwerp van mijn blog vormt, kan ik moeilijk laten liggen. Dit kan zeker niet als de bijdrage komt van de hand van de gerenommeerde filosoof Maarten Doorman, die laatst nog bij monde van Joep van der Geest zijn cultuurkritiek op krachtige wijze in de voorstelling Raarrr op het toneel verwoordde. Het gaat in de kunst kortgezegd niet om een raadsel met een oplossing maar om een oplossing met een raadsel. Toch valt zijn doordenking in een betoog dat fraai opgezet wordt, tegen. Dit komt denk ik omdat hij binnen het kader van de kunst gevangen blijft. Zijn vele beschrijvingen van kunstuitingen tijdens Documenta en de Biënnale ontnemen het zicht op de bevrijding van de mens uit de klauwen van een systeem dat hem ten onrechte gevangen houdt.

De provocerende werkwijze van Doorman verschilt weinig van de door hem niet zo geapprecieerde provocatieve kunst, al vindt hij de acties van Pussy Riot of Ai Wei Wei wel van onschatbare waarde om de vrijheid een stem te geven. Zijn gedachten over kunst en engagement zitten tussen twee provocaties gevat. De een gaat over het Rijksmuseum dat volgens Doorman moet worden opgedoekt en anders verplaatst omdat de kijk naar achteren ons het zicht op de toekomst ontneemt, de ander gaat over de navel van Daphne, een beeld dat op het eind van het betoog om de hoek komt kijken en in verband staat met het scheppen zonder gehinderd te worden door de grillen van de markt of door overheidsbemoeienis, maar die de lezer wel een boek lang hinderlijk in het oog treft, temeer omdat de focus lager ligt.

Hoofdpunt van mijn kritiek is de geringe aandacht die Doorman tenslotte heeft voor zaken als reclame en koopwaar. Er valt denk ik een andere inschatting te maken van de overheersende macht die de commercie op de kunst en dus ook het maatschappelijk leven heeft. Subversieve kunstuitingen worden gemakkelijk geabsorbeerd door de maatschappelijke orde. Goed betaalde reclamemakers zijn de hele dag bezig om de hoofden van de bevolking te vol te stoppen met leugenachtige en vaak domme boodschappen. Het is tenenkrommend om weer een mooie aria of een schilderij door hen verkracht te zien worden. Dat is nou echt een aantasting van de vrijheid van meningsuiting. Als dit soort geweld stand houdt, zal er nooit iets veranderen. Men kan daarmee niet anders dan de poten van ons economisch systeem doorzagen. De halfslachtige oplossing die Doorman met veel mitsen en maren aandraagt brengt ons niet verder.

Die komt na een verdienstelijke historische schets over de oorsprong van de autonome kunst die een muur tussen de wereld en de kunst zette en daarmee kritiek op die wereld mogelijk maakte. Daarin komt Doorman al met een glimp van een oplossing door een korte bespreking van de filosofen Kant en Schiller, die esthetiek en ethiek niet als tegenstelling zien maar van zienswijzen die in elkaar kunnen doorlopen. Het uiteindelijke antwoord van Doorman biedt slechts veel vaagheid en lijkt, geheel in lijn met de huidige maatschappelijke praktijk van boeken uitgeven in een moordend tempo, de opmaat te zijn voor een nieuw werkje met een aansluitend thema.

De richting van verandering moet gaan in vergroting van de mate van vrijheid die de mens toekomt en die door het recht op een basisinkomen moet worden gegarandeerd. De door Doorman voorgestane autonomie van de kunst, die sinds de romantiek in zwang kwam, zou daardoor ook autonomie voor kunstenaars en vele anderen kunnen betekenen. Joseph Beuys, die hierover sprak terwijl hij zijn aardappelen schilde, is in dit opzicht een lichtend voorbeeld. Gelukkig moet ook Doorman weinig hebben van sociaal realisme of kunst bedoeld in buurtprojecten, al kan dat laatste denk ik in sociaal opzicht een belangrijke rol spelen. Alleen maatschappelijke actie kan de gewenste verandering tot stand te brengen, maar de kunstensector, die de verbeelding leidt en vormgeeft, speelt daar wel een belangrijke rol in.

Hier mijn bespreking van de voorstelling Raarrr, hier die van de documentaire Ai Wei Wei: The fake case uit 2013, hier die van Pussy Riot – a punk prayer uit hetzelfde jaar.





Geen opmerkingen:

Een reactie posten