Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



vrijdag 20 mei 2016

Recensie: Griekse mythen (2004), Imme Dros



Een rijke schat aan oerverhalen, mooi verteld en verbeeld

Imme Dros, die in de Volkskrant het zusje van Homerus werd genoemd, heeft prachtig werk verricht met haar bewerking van een groot aantal Griekse mythen. Die zijn opnieuw gebundeld in een boek met dezelfde titel. Daaraan heeft ze twee nieuwe bundels toegevoegd, Anders dan andere mensen en Liefde en haat. (De Ilias en de Odysee had ze al eerder bewerkt in Ilios & Odysseus.)

Dros opent het fysiek zware boek met een kort stukje dat Het einde van het begin heet en dat over de taal gaat:
Toen de eerste mensen verhalen begonnen te maken
om aan elkaar te vertellen, kwam er een eind aan de Chaos.
Ze eindigt met de volgende twee regels:
Mensen bedachten woorden voor al wat ze konden beheersen
en de machten die hun te hoog gingen noemden ze goden.

In dichterlijke zinnen en termen, waaronder de vaak genoemde rozenvingerige Eoos, legt ze de verhouding bloot tussen goden en mensen. Het menselijk lot ligt van begin tot einde vast. Daaraan valt niet te ontkomen. De goden vermogen alles. In hun spel zijn de mensen de pionnen, schrijft Dros in de mythe van Helena, die de dochter is van Zeus en Leda en zo mooi dat ze geschaakt wordt door de Trojaan Paris, waarna er een tienjarige oorlog tussen Troje en Athene woedt.

Moord en doodslag overheersen in de mythologische verhalen. Het is niet verkeerd voor mensen om wraak te nemen als men onrechtvaardig behandeld is. Het valt zelfs te prijzen. De goden zelf zijn zelf ook niet zonder onderlinge twist. Zeus is een schuinsmarcheerder die al heel wat kinderen bij mooie vrouwen kinderen heeft verwekt, dit tot ongenoegen van zijn echtgenote Hera, die regelmatig wraak op hem neemt.

Het is ondoenlijk om op de hele inhoud in te gaan. Die is duizelingwekkend en gelukkig staat er op het eind een register met namen, zodat men kan terughalen wie wie ook al weer was. De reis van de Argonauten om het gulden vlies terug te halen uit Kolchis, dat volgens het kaartje achterin aan de oostkant van de Zwarte Zee gesitueerd moet worden, komt in veel van de verhalen terug. Veel helden nemen deel aan de tocht waarin men onder leiding van Iason, de zoon van Aison, op weg gaat om het vlies, dat eigenlijk de vacht van een ram is, terug te halen, zodat Iason de kroon terug kan krijgen van zijn hebzuchtige halfbroer Pelias. De groep krijgt oponthoud in Lemnos waar alleen vrouwen wonen omdat ze hun mannen vermoord hebben. De goden regelen dat Iason een verhouding krijgt met Medeia, dochter van Aietes, koning van Kolchis. Zij helpt Iason het vlies te bemachtigen en vaart met hem terug, waarbij ze haar broertje doodt om haar vader Aietes van hen af te houden. Het is een hele zwerftocht, gelijk ook Odysseus maakte, door Dros Reis naar de liefde genoemd. Een amoureuze passage over Medeia, die door Herman Gorter geschreven kon zijn, verklaart dit:

Daar zag ze Iason in zijn golvende purperen mantel
en haar hart was niet meer van haar. Ze kon niet meer denken,
niet meer bewegen. Haar huid leek overal monden te hebben,
duizenden monden, ze dorstten naar de lippen, de handen
van die vreemde jongen. Als een open pioenroos
stond ze te blozen met hangende armen. Verliefd en verloren.

Drie langere verhalen behandelen de heldenlevens van Perseus, Herakles en Theseus. Vooral het verhaal van Perseus een schoolvoorbeeld van een raamvertelling, waarin de held, net als in Koning van Katoren een aantal horden moet nemen om tot het begeerde doel te komen, het koningschap over Argos in het geval van Perseus. Het valt op dat de strijd van Perseus om net als Iason, het koningschap te verwerven, vrijwel zonder slag of stoot gaat. Perseus dient het hoofd van Medusa te pakken te krijgen en moet daartoe eerst een vrouwelijk oog stelen. Hermes helpt hem daarbij in de gedaante van knappe jongeling:

'Wat een oog, een oog als een kwal en dat moest hij pakken,
hij met zijn blote handen. Hij gruwde bij de gedachte.
Maar toen de ene ziende Grijze het oog uit de kas nam
greep hij het lillende ding uit de lucht zo snel als de bliksem.'

Griekse mythen is net als de jeugdroman van Jan Terlouw, vooral een avonturenboek. Al volgen de heldenverhalen vaak hetzelfde stramien, spreken de mythen elkaar herhaaldelijk tegen en maken de goden die om de haverklap uit de lucht komen vallen, het volgen van de verhaallijn lastig, toch zijn de gebeurtenissen sterk genoeg om ze te blijven lezen en herlezen. Nog steeds niet uit de tijd zijn onderwerpen als menselijke trouw. Net als tegenwoordig laat men gemakkelijk de momentane begeerten prevaleren boven hogere beloften en gedraagt men zich als een hond die dorst heeft en, nadat die gestild is, weer aan iets anders denkt, waarmee de cirkelgang zich voortzet.

De korte inleidingen van Dros op de verhalen zijn opwekkend, zoals de eerste regels van de inleiding op De huiveringwekkende mythe van Perseus:
Luister en huiver, vrienden. Dit is de mythe van Perseus,
zoon van Zeus, de god van donder, bliksem en regen.
Perseus, die ontkwam aan de dood en aan duizend gevaren.

Daarin horen we over het scheppingsverhaal volgens de Grieken, verteld door de moeder van Perseus aan haar zoon die heel dreinerig liever over zijn idool Hermes wil horen. Alles is ontstaan uit Chaos. Hemel en Aarde kregen zes zonen en zes dochters. De twaalf kinderen worden de Titanen genoemd. Kronos verjoeg zijn vader Hemel. Hij wilde geen kinderen, maar Rheia zijn zus, wist Zeus van de dood te redden en bracht hem naar Kreta. Zeus bracht Kronos ten val en werd god van de hemel, de wolken, de regen, donder en bliksem. Eerst kwam het gouden mensenras, daarna het zilveren en vervolgens het bronzen. Sinds het ijzeren ras de aarde bevolkt, is het allemaal nog erger geworden. Helden zijn nauwelijks meer aanwezig. Dat is de schuld van Epimetheus, zoon van een Titaan, die de gaven mocht verdelen en dat niet goed deed. Zijn broer Prometheus gaf het vuur aan de mensen en werd daarvoor gestraft.

De beginregels van de verschillende hoofdstukken zijn vaak aan de algemene kant, zoals:
Liefde op het eerste gezicht is niet te verklaren,
niet te voorzien, de bliksem slaat in uit een heldere hemel.
Of: Moeders blijven hun kinderen zien als kinderen, ook als
dochters grootmoeders worden en zonen autoriteiten,
want in dromen houden ze hen nog steeds in hun armen.
Soms komt er ook een mooie opening voor, zoals in de mythe van Helena:
Goden zouden zich tijdens hun eeuwigdurende leven
dood vervelen zonder de mensen en hun ellende.
Want de verveling is niet te verdragen, zeker niet eeuwig.'

De verhalen die Dros heeft bewerkt geven een huiveringwekkend beeld van de mensheid, die vooral brute kracht gebruikt om zijn doelen te bereiken. De illustraties van Harrie Geelen in een rauwe, ongepolijste stijl met veel zeggingskracht voegen daar fraaie beelden aan toe. Dit prachtboek is een schatkist vol oerverhalen die tot nadenken stemmen over de mensheid, zoals ook blijkt uit alle theaterstukken over de Griekse dramas die nog altijd opgevoerd blijven worden om ons tot lering te zijn.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten