Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 22 augustus 2016

Griet op de Beeck, Zomergasten, 21 augustus 2016


Dienstbaarheid aan elkaar leidt tot een vlak gesprek

Dramaturge en journaliste Griet op de Beeck (Turnhout, 1973) is pas later in haar leven romanschrijfster geworden en boekt daarmee veel succes. Na haar debuut Vele hemels boven de zevende (2013) schreef ze Kom hier dat ik u kus (2014) en Gij nu (2016) en inmiddels is ze met haar vierde roman bezig. In het gesprek met Thomas Erdbrink gaat het daar helaas nauwelijks over. Het had de gastheer gesierd om dieper op haar werk in te gaan in plaats van steeds terug te komen op de succesvolle buitenkant ervan. Het eerste fragment over de Amerikaanse conceptuele kunstenaar John Baldessari weerspiegelde niet alleen de drukke, opgewonden toon die Op de Beeck drie uur lang volhield, maar ook het idee dat het succes de mens komt aanwaaien. Door het plakken van gekleurde ronde stickers op foto’s van menselijke gezichten kwam Baldessari in het MoMA, door zich te openen op papier kwam het succes voor Op de Beeck vanzelf.  

Op de Beeck kende een moeilijke jeugd met ouders die haar niet zagen. Haar vader was een wijnhandelaar, die niet voorbij zichzelf kon kijken, zoals ze mooi opmerkt. Hij raakte zijn eerste vrouw kwijt bij een auto-ongeluk dat door hem werd veroorzaakt en bleef achter met drie kinderen. Hij hertrouwde snel daarna. Griet was de oudste van de twee kinderen uit dit huwelijk en werd door haar zus het lievelingetje van haar vader genoemd, hetgeen zijzelf bevestigt. Na zijn dood worstelde ze met haar leven. Ze vond haar heil bij een therapeut en lijkt nog niet helemaal uit de roze wolk die haar gewonnen inzichten tot gevolg had.

Het is interessant te horen hoe Op de Beeck aan haar gekozen fragmenten kwam. Na haar uitverkiezing schreef ze spontaan een veertigtal herinneringen aan televisieprogramma’s op. Ze had moeite die terug te brengen tot dertien fragmenten. Het is daarbij vreemd dat ze zelf geen concrete herinneringen aan haar jeugd heeft. Van iemand met een sterk visueel vermogen zou je anders verwachten. Kunst werd voor haar een belangrijke uitweg in de moeilijke gezinsomstandigheden. Door haar bezoeken aan de Warande in Turnhout leerde ze anders naar dingen te kijken. Daarnaast was er een leraar Nederlands die haar kunstzinnige pad baande en maakte dat ze op vijftien jarige leeftijd het werk van Hugo Claus las.

Ze leeft mee met kinderen die de dupe worden van hun gezinsomstandigheden, zoals we zien in een aandoenlijk fragment over Danny die lelijk verbrand raakte en in een revalidatiecentrum herstelt. Het is nogal aanmatigend dat Op de Beeck zijn wens om ook verpleger te worden afkeurt en hem een ander, minder dienstbaar, beroep toewenst. Dat zal te maken hebben met haar eigen negatieve ervaringen rond dienstbaarheid. Ze heeft ook zeer te doen met Kevin die van de Golden Gate Bridge sprong, maar in de lucht bedacht dat hij verder wilde leven en op wonderbaarlijke manier door een zeehond werd gered. Op de Beeck wijst op onderzoeken waaruit blijkt dat negentig procent van de overlevers toch niet dood wil, maar uit de moeilijke omstandigheden verlost wil worden. Zelf vond zij eens op zo’n brug de weg terug doordat vrachtwagenchauffeurs naar haar seinden met hun lichten, al zegt ze erbij dat ze te laf was om zich zo het leven te benemen.

Een fragment uit de documentaire Walking back to happiness (2010) van Pascal Poissonnier over de treurige relatie tussen zijn ouders leidt tot vragen van Erdbrink over het gezin waaruit Op de Beeck afkomstig is. Volgens Op de Beeck zijn we meesters in het wegkijken en vegen we alles het liefst onder het tapijt. Deze aflevering van Zomergasten lijkt steeds meer een sessie te worden met een psychiater en diens patiënt. Het tekent de onmacht van Erdbrink om weerwoord te bieden aan het psychologische register van Op de Beeck. Zij toont een fragment uit een lezing van de Amerikaanse schrijver Jonathan Frantzen om duidelijk te maken dat haar werk, net zoals het zijne, niet autobiografisch is, maar wel het resultaat van een persoonlijke strijd. Net als Frantzen moest ze eerst de schaamte voorbij om tot schrijven te komen. Als ze daarover begint is ze niet meer te stoppen.

Een fragment uit de documentaire Me ne quitte pas (2014) van Niels van Coevorden en Sabine Lubbe Bakker leidt tot de vraag of haar vader ook zo eenzaam was als de twee mannen in de documentaire. Op de Beeck heeft hem daarover in het ziekenhuis nog gepolst, maar is het antwoord nooit te weten gekomen. Zelf leed ze aan anorexia, dat ze ziet als een gevolg van een destructief denksysteem en dat haar nog steeds wel eens parten speelt. Ze wordt daarover nog steeds lastig gevallen sinds ze dat probleem niet kon verzwijgen toen ze er ooit in een live radio-interview naar gevraagd werd.

Kortom, het gesprek kwam maar niet uit de groef van het persoonlijke lijden en de weldaad van de therapie die de durf heeft gebracht om te schrijven, dat vervolgens tot succes heeft geleid. Erdbrink stelde zich erg dienstbaar op tegenover een vrouw die van dienstbaarheid haar overlevingsstrategie maakte en bedankte haar op het eind zelfs met een handkus. Een beetje humor zou een verademing geweest zijn als tegenwicht tegen de serieuze toon met psychologische juichkreten die steeds meer doodsloegen. Ik wens Griet vandaag een mooie verjaardag toe en verder een goed jaar waarin ze wat meer tot rust mag komen.  

Hier mijn bespreking van Vele hemels boven de zevende, hier die van Walking back to happiness, hier die van Me ne quitte pas. De foto is van Merlijn Doomernik. 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten