Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 1 februari 2017

Theaterrecensie: De Man door Europa, Lucas de Man, Toneelschuur, 31 januari 2017


Theatermaker Lucas de Man steelt de show met nietsontziende uitspraken

Theatermaker Lucas de Man steelt de show met zijn twee uur durende lecture performance die toch weer heel anders is dan de invulling van zijn rol in de gelijknamige Tegenlicht uitzending van bijna een jaar geleden. De manier waarop hij het onderwerp - de noodzaak om Europa nieuw leven in te blazen - behandelt is die van een betere cabaretier: niet bedoeld om de lachers op zijn hand te krijgen, maar om zijn verontrusting over de huidige tijdgeest te verwoorden. Desondanks is zijn voordracht speels en humoristisch. Dat maakt dat de boodschap die hij overbrengt en op het eind nog eens aanscherpt des te overtuigender.

De Man begint luchtig. Na filmbeelden waarop hij vanuit de Acropolis toekijkt op Athene, gaat hij het gesprek aan met het publiek over het belang van geschiedenis. Daarna doet hij een quiz, waarin hij Haarlem de kans geeft om het beter te doen dan laatst de Amsterdammers. Het is grappig dat hij op de vraag waar de democratie ooit begonnen is, steeds weer IJsland hoort. Hij vermoedt dat er een of ander Netflix programma is dat dit de kijkers wijs maakt. Daarna vertelt hij over het project In search of Europe. Discoverning the Self. Dit kwam tot stand naar aanleiding van het Jheronimus Bosch jaar, dat door de stad waarin hij werkte, aangegrepen werd om flink uit te pakken. Hoewel De Man weinig zin had om daaraan mee te doen, zette zijn mentor bij Het Zuidelijk Toneel, de inmiddels overleden Matthijs Rümke, hem op het spoor van een zeventig jaar durende periode in de zestiende eeuw, waarin heel veel veranderde in Europa.

De Man haalt een kaart van Europa erbij die voor Risk gemaakt zou kunnen zijn, met het Ottomaanse Rijk als gezichtsbepalend roze vlak. In sneltreinvaart gaat hij door het feodale tijdperk dat eindigde met de ontdekking van Amerika en de pest. Hij zet verschillende playmobil poppetjes op het speelbord (zie foto van Phile Deprez), die vernieuwers moeten voorstellen als Machiavelli, Copernicus, Erasmus, Thomas More en Luther en vraagt het publiek naar overeenkomsten tussen hun en onze tijd. Omdat het nog niet zo gemakkelijk is om te benoemen in welke fase van de geschiedenis wij ons bevinden, ging De Man te rade bij een vijfentwintigtal Europeanen met een visie op de toekomst. Hij gaat opnieuw met hen in gesprek via twee videoschermen die onder het filmdoek uitgerold worden. De flitsende manier waarop hij dat doet is zowel boeiend als vermakelijk. Zo voegt hij de Italiaanse visionaire graaf Niccolo Capponi toe dat hij niet zo moet grijnzen als hij in zijn palazzo in Florence zijn cynische praatjes verkoopt. Veel aandacht krijgt de Vlaamse cultuurfilosoof Lieven de Cauter, die een coherent beeld van onze tijd geeft en, net als de meeste anderen, verontrust is over de toekomst. De Europese Unie zou volgens hem veel meer aan de weg moeten timmeren om zijn burgers de hand te reiken.  

De ooit onwetende De Man, opgevoed in een tijd waarin men kon doen wat men wilde en waarin hij niet uitmaakte wat men deed, heeft door het Europese project de maatschappelijke strijd ontdekt. Hij leert veel van lieden die ervoor hebben doorgeleerd of vanuit zichzelf een kompas hebben dat de juiste richting aangeeft. Hij vangt van de Vlaamse kunstenaar Simon Allemeersch op dat het er niet om gaat te streven naar verbetering, want daarmee worden we doodgegooid en dat levert, zelfs bij jongeren, veel stress op. Het is beter aan de slag te gaan, zoals de 22 jarige Turkse ondernemer Engin Önder in Istanbul deed met zijn Twitterproject. De Man leest voor uit Utopia en uit Lof der zotheid om aan te geven hoe belangrijk het nog steeds is op te komen voor de publieke zaak en politici te doorzien die mooie praatjes verkopen en weinig om de zorgen van mensen geven.

De verschillende fragmenten worden aan elkaar gekoppeld door hits van het Eurovisiesongfestival. Gelukkig toont De Man hierover later zijn scepsis. Die glitterwereld beneemt het uitzicht op de opgave waar we voor staan. De Poolse journalist Slawomir Sierskowski, die vijftien jaar geleden een initiatief als De Correspondent begon, oefent buiten de reguliere kanalen druk uit op de regering en heeft daarmee naar eigen zeggen al veel bereikt. Hij gelooft niet in massabewegingen en stelt dat sociaal protest tegenwoordig ook niet gemakkelijk tot zo’n beweging leidt.

De visionairen lijken te zwijgen als De Man hen vraagt om met concrete voorbeelden te komen over de manier waarop we een ommekeer teweeg kunnen brengen zoals de visionairen in de zestiende eeuw deden, maar dan begint Raúl Sanchez Cedillo over de Spaanse verzetsbeweging, die, omdat zowel staat als markt in gebreke bleef, van onderop de publieke zaak probeert te helpen. Dat is dan heel wat anders dan de idee van de participatiesamenleving naar Nederlands model. Volgens Sierskowski gaat het om een gedeelde en niet van boven opgelegde ervaring. De manier waarop Podemos bezig is in Madrid krijgt veel aandacht van De Man. Het is een manier om te zorgen dat mensen gehoord worden. Dat is dan ook het grote probleem van onze tijd, zegt De Man. Hij vreest dat de niet-gehoorden in Nederland en Europa vanaf 15 maart door de geluidsbarrière breken.

In zijn epiloog stelt De Man dat Europa nog maar een klein ventje is dat net heeft leren kakken en dat we het niet moeten overvragen, al valt daar, met alle voorhanden kennis en ervaring, over te twisten. Het is wijzer om niet te denken dat we het allemaal zo goed weten en het zo goed doen, want dat kan ons wel eens ten val brengen. Dat zijn waarschuwing niet uit de lucht komt vallen, zien we aan allerlei ontwikkelingen die op dit moment gaande zijn en die niet op de laatste plaats te maken hebben met de logheid van de huidige Europese Unie. Het siert de leiders, waaronder Frans Timmermans, niet, dat ze zo weinig vaart maken met hervormingen, want daarmee spelen ze de rechtse populisten in de kaart met hun aanklacht over de gerechtvaardigde wens van burgers om gezien te worden. Om te voorkomen dat de puist openbarst, moeten we, zoals we vanaf de schermen horen, met goede verhalen komen en open staan voor meningen die ons onwelgevallig in de oren klinken. Blijf erbij, zei toneelregisseur Lotte van den Berg, dochter van de voormalige poppenspeler en visionair Jozef van den Berg. Daarmee sloot De Man op sterke wijze af.  

Hier mijn verslag van de Tegenlicht uitzending De Man door Europa, hier de site In search of Europe. Discoverning the Self.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten