Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 1 maart 2017

Recensie: Het smelt (2016), Lize Spit


Familiedrama in Belgisch dorp in zeer beeldende taal opgediend

Een groot drama, dat was mijn eerste verzuchting nadat ik Het smelt uitgelezen had. Dat deed ik in steeds snellere mate omdat de spanning naar het einde toe navenant toenam. Lize Spit is er erg goed in de lezer mee te zuigen in haar verhaal, niet alleen als het over de inhoud gaat maar ook in originele vorm en anekdotische stijl.

Het familiedrama in het dorp Bovenmeer in de Belgische Kempen dat zo onbeduidend was dat het zelfs de frietkraam als kermisattractie meetelde, omvat meerdere families, maar vooral het gezin van bankmedewerker De Wolf wordt zwaar getroffen. Het is een atypisch gezin met een gestoorde vader die zijn dochter meteen in het begin van het verhaal een strop toont in de schuur en een moeder die vaak dronken is en vanwege haar labilteit weggehouden moet worden van scherpe voorwerpen. Tijdens het kerstdiner bieden de ouders tegen elkaar op wat betreft de drank. De moeder heeft nog een extra glas in de keuken staan, de vader zet dagelijks een kistje drank uit de schuur koel. Tijdens een verenigingsavond raakt de moeder de weg in figuurlijke zin kwijt, maar gaat het gezin toch met een televisie op huis aan. De kinderen gaan vooral hun eigen gang. De oudste zoon Jolan heeft een grote interesse in insecten en trekt zich in die wereld terug, Eva zoekt compensatie in het contact met twee jongens van haar leeftijd, de kleine Tesje is er het ergst aan toe. Ze speelt vaak alleen tot haar dwanghandelingen zo erg worden dat Jolan en Eva haar op een middag naar het ziekenhuis brengen. Daarvandaan keert ze niet meer terug naar huis, maar wordt ze in een pleeggezin geplaatst.

Het drama krijgt pas op het eind zijn zware lading vanwege de vorm waarin Lize Spit het verhaal opdient. De dorpse geschiedenis wordt in drie delen opgesplitst die afwisselend naar voren worden gebracht. Het eerste deel begint op een dag in het recente verleden waarin Eva vanuit haar woonplaats Brussel naar een reünie in haar geboortedorp gaat. Het bijzondere is dat ze een groot blok ijs in de auto meeneemt. Heel langzaam wordt duidelijk wat hiervan de bedoeling is. Een ander deel bestrijkt twee zomermaanden van 2002, dat zich zo’n twaalf jaar terug in de tijd afspeelt. Daarin wordt het raadsel opgediend dat met het blok ijs samenhangt: Pim en Laurens, de vrienden van Eva, nodigen op middagen meisjes uit die het raadsel dat Eva opgeeft moeten proberen op te lossen en bij foute antwoorden een kledingstuk moeten uittrekken. Het derde deel tenslotte bestaat uit verspreide herinneringen.

De structuur die Spit hanteert maakt het niet altijd gemakkelijk om de gebeurtenissen in de tijd te plaatsen. De anekdotes zijn echter zo beeldend dat zonder een duidelijk tijdpad de dorpse sfeer in het dorp en de omgang tussen de verschillende personen goed tot zijn recht komt. In de eerste plaats geldt dit voor de drie musketiers, waarmee Eva en haar twee vrienden bedoeld worden: de snuggere boerenzoon Pim en de wat slomere slagerszoon Laurens, maar ook voor de moeder van Laurens, die veel aandacht heeft voor het vriendinnetje van haar zoon, komt heel mooi uit de verf. De dood van Jan, de oudere broer van Pim die ooit aandacht aan Eva gaf, wordt langzaam in het verhaal gebreid. De moeder van Pim is nauwelijks zichtbaar maar werpt nog wel een spade in een zwangere koe voordat ze na de dood van haar zoon naar familie vertrekt.

Inhoudelijk schotelt Spit de lezer af en toe licht absurdistische scènes voor. Dat begint al met de Brusselse buurman van Evan met wie ze een bizar seksueel contact onderhoudt. Op jongere leeftijd droeg Eva dubbele beha’s en noemde zichzelf de cola light van de seksuele ervaring noemt. Pas achteraf wordt duidelijk hoe getraumatiseerd Eva geworden door het raadselspel. Wat een hoogtepunt had moeten worden door de ondervraging van Elisa, een paardenvriendin van Eva, wordt een ongekend dieptepunt, dat zo invreet in de hoofdpersoon dat ze twaalf jaar later tot een wraakactie komt waarbij ze zichzelf niet spaart.  

Bijzonder is de beeldende taal die Spit gebruikt, waarbij het Vlaams op geen enkele manier afbreuk doet aan het begrip, maar alleen de sfeer verhoogt. De vergelijkingen nemen daarin een aparte plaats in. Als de ouders op het eind van de roman verplichte bezoeken brengen aan Tesje in het ziekenhuis vergelijkt Spit hen met gesloopte huizen: ‘Soms leken ze alleen de schaamte en hun huid te hebben overgehouden, als bij huizen die gesloopt zijn maar waarvan de gevel blijft staan om aan regeltjes te voldoen.’ Het is een grote prestatie om zo’n kolossaal verhaal zo mooi op te schrijven en het getuigt van een lenige geest om ongelijkwaardige zaken met elkaar te verknopen en dat bijna vijfhonderd bladzijden vol te houden.

Hier mijn verslag van het gesprek dat Jeroen Vullings afgelopen december met Lize Spit had.






Geen opmerkingen:

Een reactie posten