Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 25 maart 2017

Slavoj Zizek over The courage of the hopelessness, Westerkerk, 24 maart 2017


Enkel fatalisme voert naar een oplossing

In het kader van de G10, een schaduwtop van de G7, waarin denkbeelden over economie en filosofie worden uitgewisseld, sprak de Sloveense filosoof Slavoj Zizek gisteravond in een afgeladen Westerkerk in Amsterdam over zijn nieuwe boek The courage of the hopelessness. Ik zal proberen zijn betoog zo goed mogelijk samen te vatten, maar zijn steenkolen Engels maakte dat niet altijd gemakkelijk. In geval van onduidelijkheid of misinterpretatie is er altijd nog het boek dat in mei a.s. verschijnt.

Zizek begint met kritiek op de linkse intelligentsia die wel verandering prediken maar daar liever niet aan willen. Hij maakt een vergelijking met een roker die zegt dat hij elke dag kan stoppen maar inmiddels verslaafd blijft aan zijn oude gewoonte. Zizek stelt in zijn bekende provocerende stijl dat men eerst moet wanhopen om tot verandering te komen. Vandaar ook de titel van zijn boek: de moed van de hopeloosheid.

Daarna gaat hij in op ecologische bedreigingen die geen reden zijn om het kapitalistisch systeem te veranderen, maar slechts leiden tot maatregelen om de ergste gevolgen binnen de perken te houden. Hij noemt bijvoorbeeld de enorme luchtvervuiling in China die ertoe leidt dat inwoners naar andere gebieden kunnen verhuizen waar de lucht schoner is. Men is verrast dat in Groenland groenten worden verbouwd, maar over de oorzaken daarvan sluit men de ogen. Dichtbij ligt het voorbeeld van de Joegoslavië oorlog in de jaren negentig. Niemand kon vermoeden dat burgers die vreedzaam samen hadden geleefd opeens de wapens tegen elkaar zouden opnemen. Ook in de politiek zien we mechanismen van normalisatie. Eerst was het niet te geloven dat Trump aan de macht kon komen, daarna treedt alweer een aanpassing op.

Zizek gaat in op manieren om op de bedreigingen te reageren. Men kan heel onverschillig blijven en denken dat de tijd wel zal leren hoe het uitpakt, men kan geloven dat de techniek ons wel redt, maar ook zelf heel actief aan de gang gaan, bijvoorbeeld met afvalscheiding. Zizek haalt Sloterdijk aan met wie hij deze avond nog in debat was gegaan als die niet na een ongeluk in de bergen in Frankrijk in een ziekenhuis zou liggen. Sloterdijk meent dat we het tijdperk van het antropoceen ingaan, waarin de mens de natuur naar zijn hand kan zetten. Het internet der dingen is in staat om beslissingen te nemen die beter zijn dan de mens ooit zou kunnen doen. Verkiezingen zouden niet eens meer nodig zijn. De technologie zou in ieder geval de valse retoriek van Geert Wilders naar de prullenbak verwijzen.

Zelf denkt Zizek dat we op een ruimteschip leven en een andere relatie met de aarde moeten opbouwen om niet ten onder te gaan. Zizek noemt het schrijnend dat de kapitalistische economie de schade die het aanbrengt aan de aarde niet in rekening brengt. Anders dan Sloterdijk die communistische opvattingen omarmt, kiest Zizek voor een liberale toekomst waarin de mens een stempel op het leven drukt. Zizek maakt een grap over de noodzaak om een geldsysteem in de vroegere Sovjet Unie in te voeren. Stalin besliste het meningsverschil tussen voor- en tegenstanders door te zeggen dat er geld zou zijn en geen geld. Op de vraag van zijn gehoor hoe dat zat, zei hij dat sommigen geld zouden hebben en anderen niet. Zizek steunt linkse verzetsbewegingen zoals DIEM 25 van Varoufakis, die een andere politiek voorstaan dan door de linkse elite op dit moment wordt uitgevoerd.

Op de vraag wat te doen, die door Lenin al werd gesteld, antwoordt Zizek dat we ons niet te zeer door rationale keuzes moeten laten leiden en dat we risico’s moeten nemen, want de bedreiging van de liberale democratie door het nieuwe fascisme zijn groot. We dienen ons daar scherp bewust van te zijn. Het besef van ons noodlot brengt ons naar een oplossing. De Europese Unie is hard aan hervorming toe. Zolang we denken dat de huidige systeem levensvatbaar is, worden we straks ingehaald door Le Pen en anderen, die 2017 het jaar van het ontwaken noemen. Zizek noemt het paradoxaal dat juist de gebrekkige Europese democratie heeft voorkomen dat de rechtse bevolking haar zin heeft gekregen en de deur dicht heeft geslagen voor vluchtelingen. Net zoals Trump een symptoom is, zijn ook de vluchtelingen niet het probleem. Dat is het kapitalistisch systeem waarin we leven.

In het debat met filosofe Marli Huijer die de plaats van Sloterdijk had ingenomen, ging het over respect. Er ontstond een boeiende discussie over de vraag of vluchtelingen zich dienen te conformeren aan opvattingen die in Europa gelden. Anders dan Zizek, die vindt dat men bepaalde normen dient over te nemen, wil Huijer op basis van een gesprek tot overeenstemming komen. Huijer wees erop dat ook bekenden van elkaar af en toe vreemden van elkaar kunnen zijn en dat er niet zo’n groot onderscheid is tussen onszelf en de ander. Vanavond wordt dit thema door Conny Janssen danst opgepakt in de voorstelling Home. Daarover morgen meer.

Hier meer informatie op de site van de G10, hier een artikel van Zizek in de Newstatesman van 2015 waarin hij onder dezelfde titel als zijn nieuwe boek ingaat op het politieke conflict tussen Europa en Griekenland.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten