Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



vrijdag 2 juni 2017

Recensie: Een woord een woord (2016), Frank Westerman


Meesterlijk gecomponeerd verhaal rond vragen over geweld bij gijzelingsacties

Vanaf De graanrepubliek (1999) verrast Frank Westerman ons eens in de paar jaar met een studie over een bijzonder onderwerp uit de wereld om ons heen. In 2002 was dat Ingenieurs van de ziel over de gedachte maakbaarheid van de natuur in de Sovjet Unie en daarna volgde onder andere Ararat (2002), een onvergetelijke zoektocht naar de Ark van Noah op de berg Ararat, waarmee meteen zijn eigen jeugdig godsvertrouwen op het spel kwam te staan. Inmiddels heeft Westerman de houding tegen het terrorisme als onderwerp voor een beschouwing genomen. Dat is ook nog eens actueel. Wat bijvoorbeeld te denken van tegenacties van Nederlandse F 16’s tegen IS? Westerman onderzoekt allerlei de reacties op allerlei terroristische acties, zoals die van de Molukkers in de jaren zeventig in Nederland, die van de Russen in Tsjetsjenië en onze houding tegen de RAF. Hij vraagt zich daarbij af wat er sterker is, het woord of de daad, onderhandelen of meteen neerslaan met de nodige risico’s van dien, zoals rond de schoolgijzeling in Beslan in 2004. De Russische methode staat lijnrecht tegen de Nederlandse, al kan niet gezegd worden dat men in Nederland altijd tot het einde toe door praat.

Westerman wisselt, zoals hij gewoon is te doen, tussen allerlei situaties en breekt regelmatig in in zijn eigen verhaal. Het duidelijkst toen hij tijdens het schrijven van dit boek hoorde over de terreuractie bij Charlie Hebdo. De persoonlijke invalshoek vormt een belangrijk onderdeel van zijn beschouwingen en is een van de charmes die de lezer sterk aan zijn boeken binden. Omdat Westerman in zijn jeugd in het gebied woonde waar de treinkapingen zich voordeden, is dat dit maal nog sterker dan anders. Boeiend zijn de verhalen over de Molukse kapers die bij hem in Bovensmilde woonden. Een handarbeidleraar op de middelbare school in Assen was een van de kapers in 1977 bij De Punt en Mingus, een klasgenoot van de zus van Westerman nam deel aan de gijzeling van schoolkinderen in 1977 en Dicky Helaha, een schoolgenoot, is een jaar later een van de bezetters van het Provinciehuis in Assen.

De politiek had het in 1977 moeilijk om tot een besluit te komen. PvdA en CDA hadden in 1977 andere opvattingen over een oplossing. Premier Den Uyl wilde afwachten, minister van Justitie Van Agt wilde ingrijpen. De stembusuitslag van de verkiezingen gaf Van Agt zijn zin. Kort daarop werd de trein doorzeefd. De actie riep wereldwijd bewondering op. Toch was er ook nog een andere kant. Daarna liet men Molukkers naar hun geboortegrond gaan om een realistisch beeld te krijgen van de toestand aldaar. Die gratis reizen zorgden inderdaad voor een afname van het radicalisme.

Naast gedetailleerde beschrijvingen van het terroristisch geweld, dat in vier fasen is in te delen, waarbij het in de laatste fase, zoals IS doet, alleen nog gaat om het zaaien van angst, praat Westerman met treinkapers, zoals Carlos, die de actie in 1975 overleefde en dichter werd en met Noes Solisa, woordvoerder van de kapers. Westerman gaat in op de verschillende houding van twee deskundigen mee, te weten de psychiaters Mulder en Havinga, die ingeschakeld werden tijdens de treinkapingen. Tussen de twee ontstond, net als in de politiek, een strijd over de vraag wie de meeste competentie op dit gebied bezat. Het is absurd dat Mulder na de schoolgijzeling verklaarde dat kinderen daarvan niets zouden overhouden. Aandoenlijk aan de andere kant is de houding van Ailt Boelens, adjunct directeur van de pedagogische academie in Assen die volledig voor geweldloosheid was en, tegen de wil van zijn vrouw, de plaats van de gegijzelde kinderen wilde overnemen. Hij was voor die tijd, anders dan de PvdA voorstond, al een voorstander van het versterken van de eigen cultuur en baseerde zich op denkbeelden van de zwarte denker Franz Fanon en bevrijdingspedagoog Paolo Freire.

In de loop der tijd veranderde ook de visie van Westerman over het toepassen van geweld. Eerder stond hij nog achter de gewapende vrijheidsstrijd in Zuid Amerika, later kon hij zich niet meer verenigen met de gewelddadige middelen zoals ontvoeringen, die de RAF gebruikte. Interessant is zijn vriendschap op Cuba met Margrit Schiller, een lid van de Rote Armee Fraktion die hem een brief meegaf voor het thuisfront. Achteraf betreurt Westerman het dat hij daarmee niet naar de politie gegaan was.

Hij neemt ook deel aan programma’s waar men leert hij te reageren op gijzelingsacties.
Op Schiphol ervaart hij tijdens een oefening aan de lijve hoe een actie met geweld beëindigd wordt en tijdens een training om gijzelonderhandelaar te worden, leert hij inschatten wat een agent het beste kan doen als hij geconfronteerd met gijzelnemers. Twee passen achteruit doen en niet weggaan. Een empathische houding is belangrijk en dat is weer anders dan sympathie. Door vragen te blijven stellen raakt men wellicht een gevoelige snaar bij de gijzelaar en kan hij zijn actie gaan relativeren.

De kwestie rond de treinkaping bij De Punt is op het ogenblik weer actueel vanwege een rechtszaak die familieleden van de kapers tegen de Nederlandse staat hebben aangespannen. Westerman kiest duidelijk positie voor de kapers die met minder geweld in leven zouden zijn gebleven. Anderzijds zijn er nog steeds gijzelaars die wachten op excuses van kapers. Wellicht kan er nog eens een door Westerman beschreven theatrale vorm gekozen worden om de verschillende groeperingen met elkaar te verzoenen. Dat is heel wat anders dan de ‘Drive them out’ slogan van Trump of de ‘Smoke them out’ slogan van George W. Bush), die het geweld alleen maar verergeren.   

Hier meer informatie over Een woord een woord op de site van Frank Westerman, hier mijn bespreking van Ingenieurs van de ziel.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten