Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 21 juni 2017

Recensie: Er is geen vorm waarin ik pas (2017), Erna Sassen


Jong volwassene leert met vallen en opstaan omgaan met verlies

Drie jaar geleden schreef Erna Sassen haar meesterwerk Kom niet dichterbij over Reva, een studente aan de Toneelschool, die tot leedwezen van haar zus Marjolijn ten gronde gaat aan een relatie met een docent. Inmiddels is een soortgelijk drama in de haarvaten van hoofdpersoon Tessel gekropen. Op hilarisch hysterische toon doet ze verslag van haar probleem om uit de klauwen van een verlieservaring te komen, eenzelfde ervaring als Reva haar gemoedsrust kostte, namelijk een verhouding met een leraar, dit maal met haar leraar Nederlands op de middelbare school. Het verlies kan ze toetsen aan een moeder die een dochter van haar leeftijd verloren heeft. Deze Evelien wijst haar de weg om door te gaan met haar studie en haar middelbare school af te maken. Met steun van haar broer kan Tessel aan het eind van het schooljaar beargumenteren dat een jongere dochter van Evelien niet met vriendinnen naar Berlijn moet gaan en zelfs levenslessen ten beste geven over het houden van een hond, al volgen daarop wel weer de onvermijdelijke ontkrachtende bijgedachten.

In het begin van het boek zit Tessel in de vierde van de middelbare school en moet ze een onderwerp kiezen voor een profielwerkstuk. Haar vader, een kunstenaar, heeft de wijk genomen naar Rome, hetgeen de stabiliteit van Tessel niet ten goede komt. Ze heeft een moeilijke relatie met haar moeder, zoals veel meisjes in die leeftijd zullen kennen. Ze maskeren daarmee de onzekerheid waaraan ze ten prooi zijn. Bij Tessel komt deze tot uiting in het contact met Evelien, de rouwende moeder van Sanne, die als kind al leukemie had, maar die terug is gekomen en waaraan ze overleden is. Het hart van Tessel is groot, maar omgaan met zo’n verdriet van een volwassene is geen eenvoudige zaak. Het is een mijlpaal als ze een keer ruzie met Evelien weet te maken. ‘Het was voor het eerst in mijn leven dat ik met iemand ruzie had gemaakt. Iemand anders dan mijn moeder, bedoel ik. Maar ruzie met je moeder, daar heb je geen heldenmoed voor nodig, dat is een fluitje van een cent. (…) Dit was een existentiële ruzie.’ En die loopt tot opluchting van Tessel goed af.

Dat kan niet gezegd worden voor haar omgang met haar leraar, die aangeduid wordt met P. Hij timmert naast zijn baan als leraar en regisseur van het onderbouwtoneel ook als cabaretier aan de weg en kan daarbij wel een assistente gebruiken die zijn invallen noteert. Tessel doet zelfs boodschappen voor P. en zijn vrouw omdat ze het zo druk hebben. Sluipenderwijs trekt P. zijn leerlinge naar zich toe om haar hard van zich af te stoten als hij haar niet meer nodig heeft, waarna zij met de gebakken peren zit. Een geheim plan om hem een hak te zetten, leidt uiteindelijk, zonder dat dit uitgevoerd heeft, tot een meer bevredigende toekomst.

Het verhaal van Tessel wordt met veel humor vertelt, dat is de hilarische kant van de hysterie die overal wel te horen is, tot in de kleine lettertjes aan toe. Zij maakt to do lijstjes om controle te houden over haar leven. Vaak moet men lachen om het extreem reflectieve karakter van Tessel, die het gevoel heeft dat ze iets moet met anderen, bijvoorbeeld als haar leraar aardrijkskunde weer terug is op school nadat een kind van hem aan wiegendood is overleden. Sassen legt daarbij een vinger op een grote wond in onze maatschappij, namelijk het onvermogen om verdriet een plaats te geven, ook al wordt die door vele knuffels en waxinelichtjes verdoezelt. Een adequate en collectieve rouwverwerking is daarmee nog niet gerealiseerd. Daarnaast is Er is geen vorm waarin ik pas een pleidooi voor een maatschappij waarin mensen, waaronder ik meteen ook maar de middelbare schoolleraren reken, eerlijk zeggen wat ze menen en niet vol zitten met dubbele boodschappen die een gevoelige geest alleen maar hoorndol maken. Het zou al heel wat zijn als jonge mensen niet hoeven te passen in de vorm die ze toegeschreven krijgen, maar een meer vloeibare identiteit kunnen aannemen.  

Sassen schrijft met overtuiging over de manier waarop Tessel in de netten van haar leraar verstrikt raakt. Zo’n naïeve geest in een kwetsbare leeftijd kan gemakkelijk misbruikt worden. Na de brute afwijzing door de leraar komt ze terecht in een wereld van schaamte waaruit het niet zo gemakkelijk te ontsnappen is. Net als in Kom niet dichterbij zijn de reflecties en de taal eigentijds (‘ ziek ingewikkeld’ of een koekje van eigen deeg dat past in de categorie prehistorische spreekwoorden.nl). Jongeren van die leeftijd maar ook hun ouders en andere volwassenen zullen zich zeer aangesproken voelen door de indringende hartenkreten van Tessel.

Hier mijn bespreking van Kom niet dichterbij.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten