Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 15 november 2017

De stamhouder (2017), documentaire van Ger Poppelaars


Schrijver van turbulente familiegeschiedenis blikt veelbetekenend achterom

Filmmaker Ger Poppelaars, die eerder onder andere de documentaire Vlucht uit Holland maakte, schetste het leven van schrijver en journalist Alexander Münninghoff, die dat een paar jaar eerder onder dezelfde titel in boekvorm deed. Over dat boek sprak Wim Brands drie jaar geleden met Münninghoff, zodat een deel van het verhaal al duidelijk was. De beelden van Poppelaars hebben een toegevoegde waarde, vooral op momenten dat hij de schrijver directe vragen stelt, waar de man zich niet zo heel goed raad mee weet.

Poppelaars begint met beelden van Münninghoff als verslaggever voor het NOS journaal. Daarnaast is hij ook correspondent geweest in Moskou. Omdat zijn beide grootmoeders uit Rusland komen, heeft hij een grote affiniteit met dat land. Zelf noemt hij zich een lone wolf die de schaaksport gebruikte om zich achter te verschuilen. Voornamelijk voor zijn familie die een duizelingwekkend verleden had, zoals ik mijn verslag van het gesprek van Brands met Münninghoff betitelde.

Münninghoff toont een foto van zijn vader Franz uit 1948 over wie hij lang niet kon praten. Hij noemt hem een knokker, maar naïef als het gaat om zijn oorlogsdienst in de Waffen SS. Dat had te maken met de wens om het familiebezit in Riga terug te krijgen, dat door de Russen geconfisceerd was. Tijdens een lezing in Bladel horen we meer over de katholieke grootvader Johan, die in 1883 in Laren werd geboren maar vanwege de handel in Riga belandde, daar met een Russische trouwde en veel geld verdiende als industrieel. Franz had daardoor een welgestelde jeugd, die echter op zijn twaalfde finaal werd doorbroken door katholieke opvoeding in een internaat in Oss, gevolgd door een niet afgemaakte jezuïetenopleiding in Den Haag.

Tijdens een vakantie in Riga leerde Franz de knappe, getalenteerde Wera kennen, die begin 1940, na de inval van de Sovjet Unie in Letland, met de familie meeging naar Nederland. Terwijl Johan zich aansloot bij het verzet, koos Franz voor de Waffen SS, niet alleen vanuit het idee om het familiebezit terug te veroveren, maar ook als rebellie tegen zijn vader die hem een Hollandse opvoeding had opgedrongen. Na desertie uit het leger, woonden Franz en Wera in Polen waar Alexander in 1944 werd geboren. Omdat de relatie tussen Franz en Wera op zijn eind liep en zijn door de oorlog beschadigde vader aan lager wal raakte, werd hij samen met zijn moeder door Johan opgehaald en meegenomen naar Voorburg. Met zijn moeder woonde Alexander op een armoedige zolder in Den Haag. Nadat er ook nog een buitenechtelijk kind werd geboren, wilde Johan de voogdij over zijn stamhouder weer aan Franz overdragen. Wera vluchtte echter met Alexander naar haar moeder in Duitsland, waar Alexander terug werd ontvoerd door Johan, waardoor de jongen zijn moeder pas achttien jaar later zou terugzien, hetgeen een mooi shot oplevert van de peinzende Münninghoff.

Franz hertrouwde met een vrouw die door Alexander met tegenzin als zijn moeder werd geaccepteerd. Door het schaken zonderde hij zich af van de familie. Daardoor wist hij te overleven. Alleen zijn vrouw Ellen stelde hij op de hoogte van zijn achtergrond. Zijn twee kinderen hoorden er pas later over vanwege de verschijning van het boek. Zijn vader Franz heeft hij nooit kunnen vergeven en een bezoek aan zijn moeder Wera in 1969 in Würzburg leverde moeilijk te doorgronden emoties op. Hij hoorde dat zij ooit nog verder gewild had met Franz maar dat die de verbinding verbrak. Op de vraag van Poppelaars hoe hij er zo goed uitgesprongen is verwijst Alexander met een veelbetekenende blik naar Ellen, zijn maatje.    

Hier de teaser, hier mijn verslag van het gesprek van Brands met Münninghoff, hier mijn bespreking van Vlucht uit Holland.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten