De eerste spindoctor van de twintigste eeuw.
Wim Brands steekt de selectie van de dagboeken 1933-1945 van Joseph Goebbels in de hoogte. Hij beschouwt de ondertitel Hitlers spindoctor als rode draad in het gesprek en stelt een vraag naar de afkomst van Goebbels. Historicus Willem Melching (1954) merkt echter eerst op dat de term spindoctor de betekenis van Goebbels voor het nazisme weergeeft, waarna de term verder in het gesprek niet meer opduikt.
Joseph Goebbels was van eenvoudige komaf. Zijn vader was boekhouder, zijn moeder een Nederlandse. In zijn dagboeken kwam Melching vaak ook Nederlandse woorden voor. Goebbels werd streng katholiek opgevoed, zat op het seminarie in Rolduc en studeerde Germanistik. Op de universiteit ging een wereld voor hem open, hij ontmoette meisjes en wilde schrijver worden.
Er wordt gezegd dat zijn literaire carrière werd tegengewerkt door joodse uitgevers en recensenten maar Melching betwijfelt dat. Hij had per slot van rekening ook niets tegen zijn Joodse leraren. Goebbels ging in ieder geval de politiek in met het vuur van een ware gelovige. Het waren roerige jaren in Duitsland in 1923, 1924. Het idee bestaat dat hij na het afbrokkelen van zijn katholicisme op zoek was naar een nieuw geloof. Dat had ook het communisme kunnen worden. Volgens Goebbels maakte het niet uit waarin je geloofde als je maar ergens in geloofde. Hij was een links nationaal-socialist, maar koos uit opportunisme voor de rechtse richting die Hitler insloeg. Hij zag Hitler half als plebejer, d.w.z. als een vent uit het volk en half als god. Hij vroeg zich af of Hitler wel de profeet was die het volk zou leiden, maar Hitler was daar zelf ook onzeker over.
Goebbels werd in 1933 minister van propaganda. Film en televisie vond hij belangrijk, net als de grammofoon waarop ze de toespraken van Hitler konden vastleggen. Goebbels werd de campagneleider van de nazi’s en zette daarbij de techniek in. Hitler nam vaak het vliegtuig terwijl zijn Amerikaanse collega’s nog met de trein reisden. Op filmgebied gaf Goebbels de voorkeur aan amusement zoals met Zara Leander boven de gedragen stijl van Leni Riefenstahl, die Triumph des Willens vervaardigde. Het meesterstuk was de film Jud Süss (1940) die als boodschap had dat alle joden weg moesten.
Een andere hit was het Horst Wessel-lied, naar aanleiding van een gesjeesde student die door een communist werd doodgeschoten en tot martelaar werd verklaard. Het lied werd het officiële Duitse volkslied en gespeeld op het huwelijk van Juliana in 1937. Bernard werd door Goebbels afgeschilderd als een verrader, zoals iedereen van adel. Prins Hendrik was een seniele bejaarde en Wilhelmina een excentrieke oude dame.
Brands stelt dat Goebbels, op zijn jodenhaat na, geen politieke opvattingen had. Melching beaamt dat: de man volgde Hitler in zijn opvatting dat de democratie als intstituut achterhaald was.
We zien een filmfragment waarin Goebbels in 1943 zijn partijgenoten verpletterend toespreekt in het Volkspalast in Berlijn en hen vraagt of ze de totale oorlog willen. http://www.youtube.com/watch?v=YVP3KU-qOzc/ Hij bedoelt daarmee dat ze minder te verteren krijgen en spartaans moeten leven, maar de sfeer blijft opperbest. De zaal kolkt, hoewel Hitler sinds december 1941 aan de verliezende hand is.
‘Hoe kreeg hij toch de mensen achter zich?’ vraagt Brands.
Omdat de nazi’s de mensen iets teruggaven, antwoordt Melching. Het is van belang om als politicus het volk iets te bieden te hebben. Brood en spelen, denk ik dan. Marc Reugebrink was de, uit 2400 bladzijden bestaande, dagboeken het liefst bespaard gebleven.
Wellicht geldt dat in mindere mate ook voor de selectie onder redactie van Willem Melching en Marcel Stuivenga.
kut recensie
BeantwoordenVerwijderen