Ode aan Anil Ramdas, OHM, 4 maart 2012

Zoon van de hindoestaanse diaspora.

Journalist, presentator en tenslotte ook romanschrijver Anil Ramdas (1958 – 2012) maakte veel tv programma’s. Behalve voor de Groene Amsterdammer, de NRC en de VPRO werkte hij voor OHM, al voelde hij zich volgens zijn vriend Stephan Sanders verplicht om een bijdrage te leveren aan de emancipatie van zijn volksdeel. Tijdens deze herdenking worden fragmenten getoond uit zijn programma’s voor deze Hindoestaanse omroep.

In 1995 vraagt Anil aan Pamela Premdani hoe belangrijk het geloof voor haar is. Zij ziet het televisiefragment na veertien jaar terug en zegt dat Anil ontspannen overkwam en dat zijn vragen inspirerend voor haar waren.

Met Stephan Sanders maakte hij het mediaprogramma Het blauwe licht voor de VPRO. Sanders maakte een afspraak om met Anil daarover te praten en ontmoette een huis vol familie in de Bijlmer waar Anil woonde. Volgens Sanders was Anil ook een familieman.

Sanders leest een tekst voor van Anil uit 1995 over Surinamers en Hindoestanen, die in twee culturen leven, de pré-moderne en de moderne, en dat ze de traditie van het oosten en de vooruitgang van het westen willen combineren. Dat gold ook voor Anil zelf, zegt Sanders.

In migrantenkringen kon hij behoorlijk provoceren, omdat hij opkwam voor het individu.

We zien een fragment uit een programma waarin een vader een beschermde houding toont ten aanzien van zijn zeventienjarige dochter. Ze mag niet alleen op vakantie gaan. Dat is de grens.

Indra Boedjarath van OHM zegt dat Anil een vis uit het water was en zich daarom zo bewust was van zijn omgeving. Hij verdiepte zich in de Indiase cultuur waar de hindoestanen oorspronkelijk vandaan kwamen. Bollywood films gaven hem de mogelijkheid om, zoals in Schuivende idealen, een discussie te beginnen, bijvoorbeeld over de relatie tussen man en vrouw. Een meisje krijgt problemen thuis als ze alleen uit gaat. Anil bevraagt de vader naar het uiterlijke tijdstip dat de dochter thuis moet zijn en raakt de pijn van de grens daaromtrent.

Het programma Huwelijk en echtscheiding uit 1997 waarin een vrouw vertelt dat ze haar man niet mag tegenspreken en door hem geslagen werd, maakte vrouwen krachtiger, zegt Boedjarath.

In 1998 maakte Anil de driedelige documentaire serie De inkt van de Veda’s, waarin we zien dat Indiase kinderen spelenderwijs de heilige mantra’s opzeggen. Ook Anil deed dat als kind in Suriname. Zakenlieden brengen een offer aan de heilige koe, waarmee ze aandacht geven aan het leven. Puna is de favouriete stad van de yogi’s, die de stilte in zichzelf zoeken. In Benares met uitzicht over de Ganges twijfelt Anil aan het leven dat gevolgd wordt door een welkomer einde. De Veda’s zeggen dat er altijd meer vragen zijn dan antwoorden.

Anil was zeer betrokken op de multiculturele samenleving. In 2000 discussieerde hij daarover met Paul Scheffer die het concept verwierp. Anil vond dat Scheffer allochtonen stigmatiseerde en paniek zaaide. Het idee dat allochtonen zich zouden moeten aanpassen om succesvol te zijn, strookte niet met zijn opvattingen. De levendigheid waarmee hij sprak vertolkte zijn gevoel, zegt Ruben Gowricham, die veel met Anil over de multiculturele samenleving praatte.

 

Zijn laatste programma in 2011 luidde Wat Bollywood doet met Hindoestanen. Anil vertelt aan de hand van een fragment, waarin in eerste instantie een dochter geen toestemming krijgt om met haar geliefde op de trein te stappen, met passie over de ouderlijke liefde die het na een korte maar heftige crisis wint van het ouderlijk gezag en leidt tot vrijheid voor de dochter.

Een mooi einde van deze ode.

Hier meer over de uitzending, hier een mooi artikel van Simone van Saarloos in Filosofie Magazine, ook over de Anil Ramdas’ ideeënroman Badal (2011), die ik graag ga lezen.