De schuld van de bank, Tegenlicht, 17 september 2012

Bankieren te belangrijk om aan bankiers over te laten

Vier jaar geleden hadden we een kredietcrisis, die leidde tot de overname door de toenmalige regering van Fortis en ABN. Dat heeft ons tussen de dertig en tachtig miljoen gekost. En dat zijn dan nog maar de directe effecten, zegt het drietal van het Sustainable Finance Lab (SFL), dat als een soort krijgsraad achter de tafel zit, op de laptop met het programma meekijkt en commentaar levert bij de beelden: Herman Wijffels (midden op de foto), Ewald Engelen (links) en Harald Benink (rechts). .

De vraag is of we de banken - net als in IJsland waar men koos voor overname van het binnenlandse deel - niet beter failliet hadden kunnen laten gaan. Volgens Wijffels hadden we geen keuze. Engelen vreest dat we  Argentijnse toestanden hadden gekregen. Nout Wellink zegt dat vanwege de vele hypotheekkredieten de situatie heel anders was dan in IJsland. Vele rekeninghouders zouden geen toegang meer gehad hebben tot hun betaalrekeningen.

De vraag of er na vier jaar iets veranderd is wordt aan de hand van drie deelonderwerpen beantwoord:

De kapitaalbuffers zijn verhoogd, al is dat volgens Wellink nog te weinig. Basel III stelt onder zijn voorzitterschap normen op voor reserves die banken moeten aanhouden. De rekening daarvoor wordt doorgeschoven naar de consumenten.

Coen Aarts, huisarts en initiator van de stichting Stop de banken, is tegen de tussentijdse verhoging van zijn hypotheek. Hij mist het tuchtrecht, zoals in zijn eigen beroepsgroep geldt als men fouten maakt. Dat houdt scherp, vindt hij.  

Risicomodellen werden de laatste twintig jaar gebaseerd op wiskunde. Pablo Triana schreef over zwakke plekken daarin, zoals de VaR, die ruimte geeft om zelf de meest voordelige gegevens te kiezen. Wijffels deelt zijn opinie. ‘Kijk ook eens uit het raam,’ zegt hij.
IJsland ging na de kredietcrisis gebukt onder werkloosheid en een teruggang van de levensstandaard. Inmiddels gaat het langzaam beter. Men vindt dat slechte bankiers berecht moeten worden, maar nog belangrijker is dat de waarheid boven tafel komt. Een openbaar aanklager is daarmee bezig sinds februari 2009 en heeft inmiddels honderd zaken lopen. Die vormen deel van het genezingsproces, zegt hij.
Engelen beweert dat bankieren te belangrijk is om aan bankiers over te laten. Volgens Harald Benink waren  de financiële transacties juridisch legaal, maar blijft de schuldvraag hangen. In Nederland zijn er, behalve door Van Lanschot, weinig excuses gemaakt. In de toekomst moeten banken volgens Wijffels de reële economie dienen en geen geld meer met geld maken, dus niet kijken naar de koers maar naar de klant.
Een Nederlandse klant van de Zweedse Handelsbanken, die terug wil naar het ouderwetse bankieren, vindt betrouwbaarheid belangrijker dan een hogere rente. De directeur van die Handelsbanken wil zich niet vastleggen op streefcijfers, want die zijn niet in het belang van de klant.

Too big to fail. Het lot van IJsland is ons bespaard gebleven omdat ABN werd opgebroken. De ING was samengegaan met ING Direct en moest volgens Benink vijftig procent van de winst beleggen in de Amerikaanse huizenmarkt, hetgeen niet ten goede kwam aan de Nederlandse belastingbetaler.
Engelen ziet het rendement van banken in de toekomst niet meer in de dubbele cijfers lopen.
Wellink wil voorkomen dat missers van banken verhaald worden op overheid en consument.
Coen Aarts zegt dat het systeem nog niet op orde is. Zijn hypotheekadviseur was een vermomde verkoper. Nieuwe banken zijn in opkomst, zoals de Duitse internetbank Fidor, die volkomen transparantie bepleit.

De grote Nederlandse banken wilden niet meewerken aan het programma. Dat is veelzeggend.

Hier de site van Tegenlicht voor meer informatie.