Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



vrijdag 22 augustus 2014

Ger van Elk, VPRO-Marathoninterview, 7 juli 2010



Conceptueel kunstenaar kijkt en stelt vragen

Vanwege het overlijden van de aimabele beeldend kunstenaar Ger van Elk (1941) afgelopen zondag op 73-jarige leeftijd, hierbij een onvolledige weergave van het drie uur durende VPRO -Marathoninterview dat Anton de Goede in 2010 met hem had, in de tijd dat hij nog in goede gezondheid verkeerde.

De Goede begint met de plaats in de Jordaan waar Van Elk, die de helft van zijn leven in de Verenigde Staten doorbracht, tegenwoordig woont en werkt. Het is een studio met het aanzien van een winkel. In het voorvertrek bevindt zich een schildersezel met daarop een overgeverfde foto, die de randen vrijlaat. Van Elk zegt dat hij zeker geen schilder is. Hij houdt zich niet bezig met esthetiek, maar ziet verf als taalgebruik en wil bij inhoud de juiste vorm vinden. Dat die vorm alles kan zijn maakt hem tot een conceptueel kunstenaar.
Het tekent Van Elk dat hij zegt dat hij er weinig vanaf weet. Hij wil niet de intellectueel uithangen, maar in dialoog treden met de ander. Met de overgeverfde foto verzet hij zich tegen de enorme kleurenfoto’s die tegenwoordig in de musea hangen en de intimiteit missen, hetgeen heel belangrijk is voor een kunstwerk. Kunst is vooral kijken en controversiële vragen stellen. Van Elk wil daarmee tot de kern van de zaak doordringen. Op dit moment is hij bezig met een project waarin hij kleuren van steden weergeeft. Hij vindt het belangrijk daarover met anderen te praten om zijn ideeën verder gestalte te geven. Dat hoeven niet alleen collega’s te zijn. Net als de taal ontwikkelt zich de kunst. Kunst is eveneens een hulpmiddel om gedachten te uiten. Omdat het altijd over ideeën gaat, is alle kunst conceptueel. Zijn werk getuigt van hetgeen hij in zijn leven tegenkomt. De Goede gaat in op het kunstwerp La Pièce dat Van Elk in 1971 exposeerde. Het is een, in pure oceaanlucht, wit geschilderd blokje hout op een rood fluwelen kussen en een statement over de maat der dingen tegenover de steeds grotere installaties die Van Elk om zich heen zag.

De toestand van de kunstwereld vindt hij zorgwekkend. Kunst is vaak de kleren van de keizer. Wat het echt is weet niemand. Afstand tussen het grote publiek en de kunstenaar zal er altijd blijven. Het is daarom niet zinvol af te dalen. Met het elitaire van de kunst is niets mis. Anderzijds moet een kunstenaar niet op anderen neerkijken. Vanwege zijn kritiek op de contraprestatie, die de vrije meningsuiting ondermijnde, stemde hij VVD. Hij verzet zich tegen het clichébeeld van de kunstenaar als een armoedig, overspelig wezen. Hij is tegen commissies, die de prijzen uitdelen. In de kunst werkt het democratisch principe niet. Hij zou liever zien dat om de zoveel jaar een deskundig persoon, zoals Eddie de Wilde was, de vrije hand krijgt om zijn ideeën door te drukken, dat er een cultuurhuis komt dat vraag en aanbod op elkaar afstemt en dat kunst fiscaal aftrekbaar wordt. Ooit wilde Van Elk minister worden en Vlaanderen bij Nederland inlijven, maar dat idee werd in de Vlaamse kunstwereld niet serieus genomen.

Als beginnend kunstenaar ging hij veel met anderen om. Hij woonde in bij Belcampo, zat op het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs met Bas Jan Ader, had contact met Wim T. Schippers en Willem Frederik Hermans. Daardoor sprokkelde hij zijn kennis bijeen. Ongetwijfeld had hij het geluk dat de tijd rijp was voor verandering. Hij reageerde op het oeverloos expressionisme van Cobra en kwam tot zijn idee over conceptuele kunst door Dali. Als docent aan het Ateliers ’63 in Haarlem vond hij het belangrijk het eigen oordeelsvermogen en de zelfacceptatie van de student te versterken. Kom daar tegenwoordig nog maar eens om.   

Van Elk groeide op tijdens de oorlog in Amsterdam Zuid, maar verhuisde na de scheiding van zijn ouders op zijn zevende met zijn moeder en zijn communistische stiefvader naar Nieuwendam. Hij was hervormd, maar zat later op een openbare en nog later op een katholieke school. Ongetwijfeld heeft dit de nodige vragen opgeleverd. Hij vindt elke godsdienst een systeem en meent dat de waarheid in de mens zelf zit. De gevolgen van de scheiding van zijn ouders op zijn leven acht hij niet groot. Hij was altijd al zelfstandig. Op zijn twintigste ging hij naar zijn vader in Hollywood die daar cartoons tekende, onder andere voor The Flintstones. Zijn vader had weinig begrip voor zijn kunstenaarschap. Later bezocht hij wel eens kortdurend een psychotherapeut.  

Hij heeft twee zoons bij twee vrouwen, maar wilde niet met de tweede trouwen. Hij vindt van zichzelf dat hij zich niet kan aanpassen of een keuze maken op het gebied van de liefde. Afscheid nemen is moeilijk. Het betekent dat er een nieuwe situatie optreedt. Elk afscheid is een begin. Dit geldt ook voor ons afscheid van Ger van Elk. Met dank voor wat hij ons aan integriteit en echtheid gegeven heeft.  


1 opmerking: