Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 28 februari 2015

Filmrecensie: Words and pictures (2013), Fred Schepisi


Wedstrijd tussen docent Engels en kunstdocent gaat over de top

De titel Words and pictures had ook Words or pictures kunnen luiden want gedurende de gehele film gaat het erom welke van de twee uitingsvormen de beste is. Twee docenten van het Croyden in Maine voeren daarover een toenemende strijd die culmineert in een wedstrijd in het literaire schooltijdschrift Croyden Lion die door de leerlingen beslist moet gaan worden.

Schrijver, dichter en docent Engels Jack Marcus, die door de leerlingen Marc genoemd, bindt de strijd aan met beeldend kunstenaar Dina Delsanto, die nieuw aangesteld is als docente kunst op het college. Marc is goedgebekt en wil in de docentenkamer meteen een taalspelletje met haar beginnen, maar Dina is gereserveerd. Alles is nieuw voor haar. De twee blijken al gauw aan elkaar gewaagd, zowel wat betreft hun geestdrift voor hun vak als de onverzettelijkheid waarmee ze hun standpunten verdedigen. Daarbij komt dat ze allebei ook nog eens gehandicapt zijn, Dina door reumatische artritis, Marc door de alcohol. Marc zit ook nog eens op de wip, omdat hij in zijn dronken bui nogal agressief is geweest in een bar restaurant. Hij hoort van het bestuur dat zij zijn collega’s zullen raadplegen over de voortzetting van zijn contract.

Words and pictures begint flitsend en humoristisch met enkele fragmenten van de bevlogenheid van Marc en Dina tijdens hun lessen en hun kille onderlinge verstandhouding, waarmee ze afkoersen op een oorlog. Dina neemt de handschoen van Marc op. Ze ziet woorden als leugens en valstrikken, alleen beelden spreken het gevoel aan. Een beeld kan wel duizend woorden aan. Marc van zijn kant schermt met Ian McEwan die in de roman Zaterdag de grijze hersenstof aanvoert als voorbeeld van de kloof tussen materie en bewustzijn.  

Helaas valt de film al gauw tegen omdat er geen afwisseling in zit en het flitsende al gauw over de top schiet. Sentimentaliteit en betweterij voeren de boventoon. Wat dat betreft is Words and pictures een aardige illustratie van mijn vergelijking tussen My week with Marilyn en The last waltz. In vergelijking met de eerste, Britse productie is The last waltz een Amerikaans wanproduct waarin de emoties met de spelers op de loop gaan.
In Words and pictures verliest Marc zich regelmatig in agressie door de alcohol en slaat volkomen blind het interieur van zijn huis met een tennisbal kapot, terwijl hij de volgende dag vreemd genoeg weer geheel bij zinnen voor de klas staat. Dina wekt het medelijden van de kijker op omdat ze nauwelijks meer in staat is om een schilderij te maken dat aan haar eigen standaard voldoet en zich soms niet kan uitkleden van de pijn. Ongetwijfeld is de aanvankelijk nogal kille verstandhouding tussen de twee kemphanen bedoeld als contrapunt voor de romance die ze later beginnen, al komt die niet echt op een romantische manier tot stand en wordt die door de blindheid van Marc ook weer snel doorbroken.

Het scenario is erg ongeloofwaardig met de op de spits gedreven tegenstelling tussen de twee docenten. Beiden leggen de lat erg hoog. Marc wordt er zelfs door de niet al te overtuigend overkomende schooldirecteur op aan gesproken dat hij zelf niet meer publiceert. Een typisch voorbeeld van het nodig hebben van een imago om daarmee een andere school de loef af te kunnen steken.   

Juliette Binoche moet zich als beeldend kunstenaar met de vlammende naam Dina Delsanto in haar element gevoeld hebben in Words and pictures. Ze kon zich heerlijk uitleven met verf. Haar verwoede pogingen om haar ideeën in verf uit te drukken blijven nog het langst in het geheugen hangen. Wat mij betreft hebben de beelden gewonnen.  
  
Hier de trailer, hier mijn bespreking van My week with Marilyn.

vrijdag 27 februari 2015

Recensie: Teatro Olimpico (2014), Kees ’t Hart





Theatermakers laten zich met een kluitje in het riet sturen

De roman Teatro Olimpico kent een vrolijke titel en een nog vrolijker omslag, maar de inhoud, over een Haags toneelproject Rousseau dat de grenzen over gaat naar Italië, is een nogal treurige bedoening. De vooruitzichten die tijdens de voorstelling in Den Haag gemaakt worden, blijken voornamelijk op luchtspiegelingen te berusten. Het project wordt nog net afgeblazen maar de makers voelen zich na afloop bekocht. Kees ’ Hart doet verslag middels een roman.

De roman, zo wordt zoetjes aan duidelijk, is de verantwoording voor een commissie die de gemaakte kosten achteraf moet vergoeden, want de makers zijn blut. Er komen dan ook regelmatig verwijzingen naar voren over bijgevoegde foto’s, adressen, cassettebandjes en natuurlijk rekeningen. De lovende recensies moeten de geldschieter over de brug halen.

De makers van het project, Kees en zijn compagnon Hein, een conceptueel kunstenaar, hebben eerder de Stichting Rousseau opgericht en een voorstelling gemaakt die een bijzondere kijk op de filosoof geeft, een negatief van alles waar hij in de ogen van anderen voor staat en waar hij tenslotte beroemd mee is geworden. Volgens verteller Kees zou Rousseau zelf de eerste zijn om zijn betekenis te relativeren en zichzelf weg te cijferen als non persoon. Het stuk moest vooral geen existentietheater zijn. De heren gruwen van Beckett. Hun visie op een banale ahistorische Rousseau leidt echter tot veel onbegrip.

In Den Haag komt een delegatie uit Italië langs om de voorstelling te boeken voor het Rousseau festival dat in Vicenza gehouden zal worden, waarbij ook Umberto Eco aanwezig zal zijn. De makers laten zich leiden door het Zuid Europese enthousiasme. Het is een opsteker voor hun werk. Ze gaan zonder veel bedenkingen akkoord. Nessun problema wordt de slagzin van hun onderneming.

De roman valt grofwel in twee delen uiteen. Eerst horen we over de voorbereidingen voor de reis in Den Haag, daarna wordt de reis naar en het verblijf in Italië beschreven tot en met de uitvoering in Theatro Olimpico. Vooral het eerste deel staat bol van de namen van personen met wie de theatermakers te maken krijgen tijdens hun zoektocht naar een speler (liefst met een bleek gezicht), een regisseur en hun pogingen om geld los te krijgen voor het project. Cruciaal is dat de makers weinig assertiviteit bezitten om te zorgen dat gemaakte afspraken worden nageleefd. Taalproblemen en een gebrek aan begrip van de Italiaanse theaterwerkelijkheid zorgen voor een groot deel van de moeilijkheden. De heren hebben uit zuinigheidsoverwegingen geen producent aangesteld, maar staan zich erop voor dat ze, net als Rousseau beroepsamateurs zijn, waardoor ze zich met een kluitje het riet in laten sturen.

In het tweede deel komt er meer reuring in de zaak, al overheerst nog steeds de twijfel en de somberheid of de voorstelling wel op de planken kan worden gebracht volgens hun bedoelingen. Dit deel begint met een lijstje met personen die in het eerste deel genoemd zijn, vooral ook omdat de makers zelf af en toe door de bomen het bos niet meer zien. Herkenbaar zijn de problemen rond de huur van de vrachtauto, waarin het immense decor vervoerd moet worden. Het Teatro Olimpico geeft de makers aanvankelijk een behaaglijk gevoel van indifferenza.
Indifferenza. Ik moest me niet zo druk maken, alles kwam goed. Deze ruimte wilde niets. Geen isolement, geen evidenties, geen voorbeelden, geen beelden die aan de beelden voorafgingen, maar puur beeldverlangen.’
De kosten rijzen echter dusdanig de pan uit dat de vrouw van Kees, die thuis de administratie beheert, wellicht straks in hechtenis genomen wordt. Op het eind meldt ’t Hart dat hij drie keer in huilen is uitgebarsten. 

Ondanks de lange reeks van misverstanden leidt het avontuur niet tot voldoende droogkomische situaties zoals in de verhalenbundel Engelvisje en andere verhalen. De slapstick wordt teveel overschaduwd door de feiten. Voor de volledigheid meldt ’t Hart dat de hele constructie met uitzondering van het Theatro Olimpico op een verzinsel berust.


donderdag 26 februari 2015

Theaterrecensie: Beton, Keesen&Co, Toneelschuur, 25 februari 2015



Benauwenis in gezin met vaste zekerheden

Beton is volgens de ondertitel een boze komedie over vaders en zonen. De verhouding tussen de tachtigjarige Laurens en zijn eenenvijftigjarige zoon Sebas is exemplarisch voor de tijd van verandering, waarin zonen opgroeiden onder rechtse ondernemers die van geen wijken wilden weten. Nog steeds gaan de discussies tussen hen over politiek, maar het zijn achterhoedegevechten die slechts verliezers kennen.

Het luxe appartement, waarin Laurens met zijn licht dementerende vrouw Veerle woont, leunt aan tegen een verzorgingstehuis en kent  alle vrijheid en zelfs een tuin, waarin de amechtige vader de benauwenis van het appartement kan ontvluchten. Hun gescheiden dochter Lucie zorgt goed voor hen. Ze is druk bezig om alle afspraken te regelen en verwerkt ook de post. Zoon Sebas is minder zorgzaam. De mislukte schrijver, die inmiddels zijn geld verdient in de reclamewereld, was vroeger het enfant terrible in het gezin en is nog steeds niet losgekomen van die rol. Men mag blij zijn dat hij zijn gezicht laat zien. Elk moment kan hij weer opstappen.

De benauwde sfeer komt mooi terug in het toneelbeeld. De gesloten roze gordijnen rondom het vuurrode kleed op de grond met de twee massieve witte fauteuils in het midden grijpen naar de keel. De personages doen de rest. Vader zit pontificaal in zijn zetel de Telegraaf na te bauwen, moeder klauwt in een vurig blauw broekpak  met haar armen spastisch door de lucht om haar gebrek aan woorden te verhullen, Sebas wipt op een eenvoudige stoel aan de zijkant van het toneel en Lucie fladdert met haar agenda heen en weer tussen haar ouders. Als haar ouders even weg zijn - moeder om taart te bestellen en de vader een luchtje schept - dept ze haar oksels met een tissue die ze diep uit haar tasje haalt.

De spanning neemt toe als Lucie hoort dat haar ouders niet langer in hun appartement kunnen blijven. Het geheugen van haar moeder is slechter dan werd aangenomen en haar vader heeft zich vergaloppeerd op de beurs. Haar boodschap brengt onzekerheid in het gezin teweeg. Sebas neemt het zowaar op voor zijn ouders, ook omdat hij de betutteling door zijn zus niet kan uitstaan.

Helaas kan dit fraaie uitgangspunt niet voorkomen dat het stuk langdradig wordt en als een nachtkaars uitdooft. Het gebrek aan spanning heeft te maken met de weinig uitgediepte karakters van de personages. Dit is het duidelijkst te merken aan Sebas, die niet goed weet wat hij met de toestand aan moet en van woede in schuldgevoelens en hulpeloosheid schiet. Zijn blonde pruik zegt veel over zijn warrigheid. Zelfs de moeder die met haar overdreven motoriek en mimiek de lachers op haar hand kreeg, wordt op het laatst vervelend. Het blijven teveel sjablonen, ook al veranderen de gezinsverhoudingen als Lucie voor zichzelf kiest en met een vriendin op vakantie gaat naar Kroatië en Sebas de rol van verzorger op zich neemt. De moeder wordt zich daardoor bewuster van de macht die haar man altijd over haar heeft uitgeoefend. Veel is er niet meer aan te doen. Als de moeder symbolisch de gordijnen openschuift, krijgt haar man een hartinfarct. Het is alleen vreemd dat Sebas, als hij bij zijn wegkwijnende vader in zijn rolstoel zit, zich geen enkele zorgen maakt over zijn moeder, die toch al een keer met gevaar voor eigen leven is weggelopen.     

Beton staat voor de massieve staat van onze persoonlijkheid en het gebrek aan flexibiliteit wanneer we niet nadenken over ons doen en laten. De moeder voelt de vaste zekerheden, waarin ze een leven lang vast gekluisterd zat, aan den lijve. De vader wordt erdoor geveld. De kinderen hebben nooit een bres in de muur kunnen slaan. De dochter was onbuigzaam, zoals de vakantie met een vriendin aantoont. De sloophamer die de zoon inzette stuitte op een keiharde verdedigingswal. Zijn verzet was slechts verstandelijk en in zijn hart bleef hij de kleine jongen van zijn vader, zoals de poster laat zien. Home is where you start from. Het is soms beter als men de eigen weg gaat.   

Hier de site van Keesen&Co met daarop ook een trailer en een teaser. Beton werd geregisseerd door Willibrord Keesen en geschreven door Rob de Graaf.

Filmrecensie: Things we lost in the fire (2007), Susanne Bier



Menselijke verhoudingen belangrijker dan bezittingen

Na veel sterke Deense films richtte Susanne Bier zich op de Engelstalige wereld. Dat ging haar goed af. Het gezinsdrama in het Amerikaanse Seattle waarin een welgesteld middenklasse gezin zucht onder het verlies van de kostwinner en vervolgens een oude vriend van hem , die het ook niet gemakkelijk heeft, in het gezin opneemt wordt met veel overtuiging over het voetlicht gebracht.

Het gezin waar het om gaat bestaat op uit ontwerper Brian Burke, zijn zwarte vrouw Audrey en hun kinderen Harper van tien en Dory van zeven. De vier personen leven een harmonieus en comfortabel leven in een buitenwijk. Brian verdient goed, Audrey heeft haar kunstzinnige hobbies en de liefde is nog altijd vurig. Het leed is dan ook groot als Brian plotseling wegvalt, nadat hij op een mooie dag ijsjes gaat kopen en zich op straat betrokken voelt bij een ruziënd stel, waarvan de vrouw gewond op de grond ligt. Terwijl Brian de ambulance belt wordt hij niets ontziend door de echtgenoot doodgeschoten.

Tijdens de voorbereidingen voor de begrafenis, bedenkt Audrey dat ze Jerry moet uitnodigen, de aan lager wal geraakte beste vriend van haar man. Jerry was ooit advocaat maar leeft te midden van andere heroine verslaafden zoals hij. Audrey heeft niet veel op met Jerry omdat ze hem ervan verdenkt dat hij ooit geld wegnam uit hun auto.

Dat verandert als Audrey, op een middag na het boodschappen doen waarbij de tassen op de vloer van de auto donderen, het geld ontdekt naast de passagiersstoel. Ze gaat daarop naar Jerry, die aan het afkicken is, en nodigt hem uit bij hen te komen wonen. De schuur staat leeg en ze kan straks als Jerry weer aan het werk kan, zijn huur goed gebruiken.

Als Jerry op een dag hardloopt met de sympathieke buurman, die hem een baan aanbiedt als hypotheekadviseur, hoort hij dat Audrey helemaal geen geld nodig heeft. Haar man heeft haar in goede doen achtergelaten. De reden voor zijn aanwezigheid wordt hem al snel duidelijk als Audrey hem vraagt of hij haar in slaap kan sussen door haar over haar oorlel te wrijven net zoals Brian deed.

Deze intimiteit betekent niet dat de twee samen verder gaan. Jerry kan het zijn beste vriend niet aandoen om zijn plaats in te nemen en Audrey kan dat ook niet accepteren. Dit blijkt uit een gebeurtenis waarbij het Jerry lukt om Dory zijn hoofd onder water te laten houden, terwijl Brian daar eerder vergeefs mee bezig was. Audrey zit dan vast in haar verdriet. Het liefst wil ze ook aan de heroïne om verlost te zijn van het knagende gevoel van smart, maar Jerry weet als geen ander hoe funest deze verslaving is. Als Jerry ook nog eens meer weet van Harper dan zij zelf stuurt ze hem weg. Met noodlottige gevolgen van dien, die weer hersteld moeten worden, waarbij menselijke verhoudingen belangrijker blijken dan materiële zaken en eindelijk ook het verdriet over Brian een plaats krijgt.  

In het begin is Things we lost in the fire nogal chaotisch met veel flashbacks maar na de intrek van Jerry in het gezin wordt het verhaal op een meer continue manier afgewikkeld. De wendingen zijn boeiend, zoals de middag dat Audrey op zoek gaat naar Jerry nadat ze het geld in de auto gevonden heeft. Als ze hoort dat hij in een verslavingskliniek zit, vreest de kijker het ergste, maar dan zien we Jerry bezig de vloeren te dweilen, hetgeen hij doet in ruil voor onderdak.

Hier de trailer.