De nieuwe wijsheid van Semler, Tegenlicht 8 februari 2015

Slimmer maar niet wijzer

De Braziliaanse topondernemer en denker Ricardo Semler woont in een kapitale villa aan de rand van het regenwoud, rookt nog steeds dikke Cubaanse sigaren en houdt nog steeds van poprockmuziek. In de Tegenlicht uitzending van twee jaar geleden, De kapitale kracht van geluk geheten, ging het over zijn bedrijf en over lokale projecten die hij opzette, tegenwoordig denkt Semler meer in het algemeen na over de maatschappij van de toekomst, waarin wijsheid centraal moet staan. Kees Brouwer maakte een interview van twee uur lang, in de uitzending wordt een deel daarvan getoond.

Semler stelt dat de technologische ontwikkeling niet in de pas loopt met de ontwikkeling van onze wijsheid. In Californië bestaat een watertekort dat niet kan worden opgelost in Silicon Valley. ICloud verschaft geen regen, zegt Kees Brouwer snedig. Net als honderd jaar geleden zijn ondernemers roofkapitalisten die hun eigen zaken proberen te monopoliseren. De armoede in de wereld zal hun worst wezen. Het megalomane Apple bouwt een nieuw hoofdkantoor voor ruim vijf miljard dollar om daarin heel veel denkkracht samen te brengen terwijl een mens, volgens de stammenopvatting van Semler, het beste gedijt in een groep van zo’n tien personen. Het geld regeert de wereld zoals de VOC, het eerste moderne bedrijf ter wereld, dat vroeger deed. Het individu heeft weinig invloed, de macht bevindt zich onzichtbaar achter de schermen.

Na een intermezzo met The wall van Pink Floyd vertelt Semler dat er tegenwoordig meer controle is dan vroeger. Onze privacy doet er niet meer toe. Van stammenmens zijn we boxmensen geworden. Ons leven speelt zich af in dozen, met alle regels die daarbij horen en die we slaafs opvolgen. Terwijl werknemers wordt gestimuleerd om out of the box te denken, blijft Semler liever binnen de box. Binnen de eigen leefwereld valt genoeg te veranderen, zegt hij en laat het strandje zien dat hij bij zijn meer heeft laten aanleggen.

Hij gaat terug naar de industriële revolutie met Ford en het taylorisme dat een lopende band logica voorstond en waar we maar moeilijk afscheid van kunnen nemen. De mensheid verandert volgens Semler alleen bij drastische gebeurtenissen, op individueel niveau na een hartaanval en op collectief niveau na een inslag van een meteoriet of een ingrijpende klimaatsverandering, zoals in het droge Calfornië te zien is. We vertrouwen teveel op de vindingrijkheid van managers. Teveel intelligentie leidt echter niet tot wijsheid. Bedrijven zouden gezonder worden als de werknemers een weerspiegeling zijn van de gehele populatie.

Uit het kader stappen heeft niets met geld te maken, weerspreekt Semler Brouwer. De maatschappij leidt aan het borderline syndroom (zoals ook de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter stelt). We hebben van alle vroegere psychiatrische problemen een beetje last en zitten gevangen in een bipolaire wereld.

Semler gaat naar zijn wijnkelder om zijn idee over het boxdenken te schetsen. Uitgebreide software zou hem kunnen zeggen welke fles wijn hij op dit moment het beste zou kunnen openen, maar Semler laat zich liever verrassen. Hij is dan ook tegen de algoritmen mentaliteit die de mens steeds meer beperkt. Onvoorspelbaarheid is deel van het leven, anders komen we in een wereld terecht als een gesticht waarin we langzaam gek worden. De essentie is niet met technologie te vinden. Kasparov won van de schaakcomputer dankzij zijn intuïtie.

Hij verwijst naar de film Where the green ants dream van Werner Herzog waarin aboriginals zich op grond van hun geloof in groene mieren verzetten tegen mijnbouw. Hun opvattingen botsen met de technologische ontwikkeling. Volgens Semler is het van belang om tegenstrijdige belangen te verzoenen. Intuïtie zou een integraal onderdeel moeten zijn van de bedrijfsvoering.  

 

Nogal pathetisch gooit Semler samen met zijn vrouw zijn oude boeken in het vuur om af te rekenen met het verleden. Hij moedigt zijn vrouw aan dapper te zijn, het verleden te durven loslaten en opnieuw te beginnen. Dit laatste stukje had er voor mij wel uit gemogen. Het versterkt het beeld dat in de eerste uitzending al overheerste, namelijk dat Semler een eenzame man is op een eiland, iemand met allerlei progressieve gedachten, maar zonder framework om die te verwezenlijken.

Hier meer informatie op de site van Tegenlicht met daarop ook een link naar het volledige, twee uur durende interview, hier mijn verslag van de vorige Tegenlicht uitzending met Semler met als titel De kapitale kracht van geluk, hier een Wikipagina over de Semco stijl.