Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 13 juli 2015

Recensie: Vipassana (2001), Joseph Goldstein



Benoemen van gevoelens een belangrijke stap naar wereldvrede

Mediteren kan men op allerlei manieren. Ik herinner me nog de oude man in Jonas qui aurait 25 ans en l’an 2000 (1976) van de Zwitserse regisseur Alain Tanner die tegen een muur zat en helemaal met zijn aandacht weg was. Hoofdpersoon Jonas, die inmiddels veertig moet zijn, was net zo verbaasd als ikzelf bij het zien van het weggetrokken gezicht. Veel later in mijn leven kwam ik in aanraking met Zen meditatie, de zachte vorm met niet teveel rituelen maar nog steeds een vrij strenge manier om de geest tot rust te brengen. De opmerkzaamheid in de tao zen van Maarten Houtman zorgde voor meer contact met mijn gevoel, de inzichtmeditatie volgens de Vipassana methode bracht me nog een stapje verder: door te registreren wat in me omgaat aan gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen en wat ik, vooral aan geluiden, om me heen waarneem, steeds weer opnieuw, leer ik met aandacht te leven. Het gaat niet om het resultaat, het los zijn van gedachten, maar om de weg er naar toe: het steeds weer loskomen ervan, waardoor het peinzen een minder zwaar stempel op het leven drukt en andere kwaliteiten zoals intuïtie meer kans krijgen en een grotere helderheid ontstaat.  

Joseph Goldstein is een Amerikaans boeddhistisch leraar, die heel goed uitlegt wat inzichtmeditatie is. In zijn boek Vipassana wijst hij in zeven delen de weg uit, licht de Vipassana beoefening toe en bespreekt onderwerpen die verband houden met de methode, zoals karma en sterven. Dat alles in korte, heldere, inspirerende hoofdstukjes die men bijvoorbeeld na de meditatie tot zich kan nemen.

Zoals vrijwel elk boeddhistisch geschrift begint hij met de vier edele waarheden, die de basis vormen voor de boeddhistische leer. Het gaat daarbij om de waarheid van het lijden, de oorzaken ervan en het feit dat er een eind mogelijk is aan het lijden, vergelijkbaar met het einde aan een film. Wanneer men uit de bioscoop komt, knippert men met de ogen en realiseert men zich dat het maar een film was die men zag. Deze vergelijking is ook sterk omdat men soms helemaal geen afstand wil nemen van het vertoonde. De bevrijding van het lijden tenslotte vindt plaats door het volgen van het achtvoudige pad, waarbij het gaat om juist begrip, juist denken, juiste spraak, juist handelen, juist levensonderhoud, juiste inspanning, juiste opmerkzaamheid en juiste concentratie. Goldstein deelt deze acht kenmerken in in drie groepen: eerst gaat het erom ethisch gedrag te ontwikkelen, want anders zijn onze pogingen net zo nutteloos als proberen met een roeiboot de overkant te bereiken zonder eerst de boot los te maken van de oever. Op de tweede plaats ontwikkelen we de instrumenten die voor de meditatie belangrijk zijn zoals energie, concentratie en opmerkzaamheid waardoor we uit onze geconditioneerde patronen kunnen komen. Tenslotte komen we tot wijsheid, i.e. volgens Goldstein het helder zien van het vergankelijke, geconditioneerde wezen van alle verschijnselen, de wetenschap dat alles wat opkomt van nature weer verdwijnt. Het is belangrijk deze vergankelijkheid te aanvaarden. Het inzicht in zelfloosheid komt hieruit voort. De schrijver Wei Wu omschreef het ik als een hond die staat te blaffen onder een boom die er niet is.

In drie stappen komen we tot een meer onthechte omgang met onze emoties: het herkennen en het aanvaarden ervan, daarnaast het wijs onderscheiden van heilzame en niet heilzame gevoelens voor onszelf en voor anderen en tenslotte het niet identificeren ermee. ‘In werkelijkheid is iedere gemoedstoestand of emotie een uitdrukking van zichzelf. Het is verlangen dat verlangt, vrees die vreest, liefde die liefheeft. Het is is niet jij of ik..

Er zijn vier wegen tot bevrijding: namelijk geestdrift, de sterke wens iets te doen en te volbrengen; daarnaast is energie en inzet belangrijk, de weg als een uitdaging te zien; op de derde plaats komt waarheidsliefde en tenslotte is het belangrijk om zaken te onderzoeken, vragen te stellen over hetgeen we niet begrijpen, om aldus ons begrip te vermeerderen.
  
De tien parami of heilzame kwaliteiten zijn vrijgevigheid, deugdzaamheid, verzaking, wijsheid, inspanning, geduld, oprechtheid, vastberadenheid, liefdevolle vriendelijkheid en gelijkmoedigheid. Deze kwaliteiten maken dat ons genade geschonken wordt. Gelijkmoedigheid is prettiger dan het hebben van aangename gevoelens. Ook helpt dit bij het opruimen van alle karma. In een hoofdstukje op het eind van het boek waarin Goldstein zijn visie geeft op sterfelijkheid, zegt hij dat inzicht in de onbestendigheid van het leven belangrijker is dan liefdevolle vriendelijkheid.

In de Vipassana meditatie gaat het om een balans tussen inspanning en overgave. Door het benoemen van hetgeen onze aandacht vraagt leert men los te komen van vastgeroeste vormen en pijnlijke gevoelens onder ogen te zien. Door mededogen op te brengen met onszelf en anderen zetten we een belangrijke stap op weg naar vrede en, vanwege het uitstralingseffect, naar de wereldvrede.

Hier mijn bespreking van het boek Zen; notities onderweg van Maarten Houtman, hier die van de documentaire The Buddha (2011) van David Grubin.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten