Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 11 juli 2015

Screbrenica, never again? (2005) documentaire van Leslie Woodhead



Wedijver in de maatschappij voedt de drift om anderen uit te roeien

In 1999 maakte Leslie Woodhead de indringende documentaire A cry from the grave over de dramatische gebeurtenissen die zich in juli 1995 in Screbrenica afspeelden. In 2005 ging hij hierop door. Hij volgt de twee hoofdrolspelers Osmanovic en Hasan Nuhanovic uit zijn vorige documentaire om te horen hoe het hen sindsdien vergaan is en vraagt zich tevens af of zo’n drama in de toekomst te voorkomen is.

Screbrenica, never again? begint men het overgeven van lijkkisten tijdens de herdenking van de massamoord. Geïdentificeerde lichamen worden herbegraven op de daartoe ingerichte plek tegenover de compound in Potocari waar Dutchbat gelegerd was. Vanwege de steeds opnieuw geopende massagraven duurt het nog jaren voordat dit proces afgelopen is. Hasan Nuhanovic was een van de initiatiefnemers van de herdenkingsplaats waar jaarlijks de slachtoffers van de genocide worden herdacht. Hij heeft kritiek op Bill Clinton die de herdenkingsplaats opende maar zich niet verontschuldigde voor zijn falen. Hij voelt zich ook niet op zijn gemak bij de protocollaire rituelen.

Woodhead toont beelden van de aanklager tijdens de processen van Neurenberg die benadrukte dat de wereld de door de Nazi’s gepleegde wreedheden nooit mocht vergeten. Zoiets is een wassen neus zolang politiek niet gebaseerd is op respect voor individuen en etnische minderheden. De Pool Raphael Lemkin, die de polgroms in zijn land meemaakte en geschokt was door de moorden op de Armeniërs, was vijftig jaar geleden de bedenker van de term genocide. Hoewel de term door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties werd ingevoerd volgden daarna nog vele genociden in Cambodja, Darfur en twintig jaar geleden in Bosnië.  

Screbrenica was een welvarende plaats waar moslims en christenen vreedzaam samenleefden tot in 1992 de oorlog uitbrak. In april 1993 werd Screbrenica tot een veilige haven uitgeroepen voor moslims die bedreigd werden. Nuhanovic werd tolk voor Dutchbat en haalde zijn familie naar Potocari. Hij vindt het achteraf spijtig dat hij zijn broer niet de bossen in heeft gestuurd, want dan was zijn kans op overleving groter geweest. Hij heeft nog geen zekerheid over zijn familie en worstelt zichtbaar met het verleden. Zijn moeder was na gedwongen vertrek uit het kamp in de gevangenis beland en werd naar een ziekenhuis gestuurd nadat ze uit angst voor haar beulen haar polsen doorsneed, maar daarna is ze verdwenen. Hasan woont tegenwoordig met vrouw en dochter in Sarajevo, maar leidt daarnaast een parallelleven dat zich in het verleden afspeelt. Hij zou het vreselijk vinden om terug te gaan naar Screbrenica en daar een oorlogsmisdadiger tegen het lijf te lopen. Hij verwijt het de internationale wereld dat men de misdaad heeft mogelijk gemaakt en wil daarover een uitspraak. Daartoe is hij vaak in Nederland waar het Internationale Strafhof gevestigd is, de enige instantie die zich over de zaak kan buigen. Hij boekte een kleine overwinning toen hij getuigen mocht oproepen die hebben gezien dat zijn familie de dood zijn ingejaagd of daaraan zelfs hebben meegewerkt. Zijn strijd voor gerechtigheid gaat door. Hij heeft een droom dat zijn zesjarige dochter en een net zo oud Servisch meisje, dat hij zag in Screbrenica, in vrede zullen samenleven.

Saliha Osmanovic, die haar hele gezin in de oorlog kwijtraakte, woont in het huis van haar broer, zestig kilometer buiten Screbrenica en kan door bureaucratische regels geen herhuisvesting krijgen in haar oude dorp Dobrak, net buiten Screbrenica, waar ze, hoewel de verhoudingen tussen moslims en christenen precair zijn, graag naar terug wil. Als ze weer een identiteitsbewijs heeft, hoort ze dat geldschieters niet staan te trappelen om huisvesting voor alleenstaanden te financieren. Alsof ze ervoor gekozen heeft om alleenstaande te zijn! Later hoort ze dat een rijke zakenman over de brug wil komen.  

Het ligt in de lijn der verwachting dat Woodhead nog weer eens terug gaat om te horen wat Hasan Nuhanovic vindt van de karige excuses die inmiddels door minister Hennis zijn aangeboden en hoe het Saliha Osmanovic bevalt in haar opgeknapte huis in haar oude dorp. Wat betreft die andere vraag van Woodhead: de huidige staat van de maatschappij en de ontwikkeling van ons denken maken het onwaarschijnlijk dat genociden tot het verleden behoren. Deze pessimistische conclusie durf ik inmiddels wel te trekken. Wat betreft respect voor de medemens en inzicht in de eigen gevoelens staan we, gevoed door een maatschappij die op wedijver gebaseerd is, nog dicht bij onze primaire driften.  

Hier mijn bespreking van A cry from the grave, hier Ko Colijn in VN van 8 juli j.l. over de karige excuses van Nederland aan de nabestaanden van de genocide.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten