Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 29 augustus 2016

Ulrich Seidl – a director at work (2014), documentaire van Constantin Wulff


Sadomasochisme hoeft niet onze afgod te worden

Ulrich Seidl is een controversiële Oostenrijkse filmmaker en toneelregisseur, die graag een kijkje neemt achter de facade die de burgerlijke maatschappij heeft opgeworpen tegen sadomasochistische gevoelens en gewaarwordingen zoals pijn, wellust, seks en geweld. Het conservatief katholieke Oostenrijk lijkt bij uitstek een land om christelijke deugden op de hak te nemen en te graven naar dieperliggende hartstochten en motieven.

Constantin Wulff filmt Seidl, terwijl hij bezig is met opnames van de documentaire Im Keller (2014), waarin hij zoekt naar activiteiten die het daglicht niet kunnen verdragen. Na Dutroux weten we daar alles van. Als kind kende hij al een angst voor een kelder, die in veel alleenstaande Oostenrijkse huizen te vinden is. De grote ruimte onderin de woning staat voor hem gelijk aan een plaats van donkerte, angst en misdrijven. Hoewel de laatste moeilijk in beeld te brengen zijn, blijven er genoeg andere zaken over die het daglicht liever niet willen zien. Omdat het moeilijk is om toegang te krijgen tot die verborgen kant, vraagt Seidl of men iets in de kelder heeft dat interessant is om gefilmd te worden. Omdat het vooral mannen zijn die in de kelder hun eigenheid beleven, kan er best wel eens een interessant onderwerp voor hem bij zitten. Zo stuit hij op een jager die in zijn kelder vol hertengeweien bereid is een pikant gedicht op te zeggen over de jacht en, nog mooier, een vrouw die zich naakt in een kleine kooi laat opsluiten en filmen. Het liefst laat Seidl iets zien van een dubbelleven, zoals bij een stel waarbij de blote man de w.c. schoonmaakt voor zijn vrouw die ook zijn meesteres is.  

We zien daarnaast ook met beelden van repetities voor het toneelstuk Böse Busen/Fiese Männer (2012). Beelden uit Im Keller komen daarin op een gestileerde manier terug. Zo wordt de man die in zijn kelder een schietbaan heeft ingericht in het toneelstuk fraai herhaald weergegeven in een pantomime, dat de activiteit krachtiger maakt. In zijn toneelstuk werkt Seidl met amateurs en met beroepsspelers. Nabil Saleh is een vertegenwoordiger van de eerste groep. Hij was al te zien in Paradies: Glaube (2012), waarin hij de rol speelde van een allochtoon die ruzie maakt met zijn vrouw die zich naar zijn zin te westers gedraagt. René Rupnik is een beroepsacteur die ook te zien is in Glaube en vijftien jaar eerde al schitterde in Der Busenfreund (1997), onder andere met een prachtige monoloog over de term Das Weib. Seidl merkt nog op dat Rupnik niet ongedaan bleef toen zijn moeder in het echt overleed. Documentaires en films, feiten en fictie lopen bij hem in elkaar over. Acteurs krijgen in zijn werk te maken met hun eigen emoties.

Levenspartner en mede-regisseur Veronika Franz brengt in dat het werk van Ulrich het beste als volkstoneel getypeerd kan worden. De burgerklasse vindt dat hij daarmee de proletariërs te weinig verheft, maar volgens haar is het andersom en stelt de burgerklasse zich juist boven het proletarische milieu.

Volgens Seidl hebben we allemaal een aanleg voor sadomasochisme en komt die naar boven als aan bepaalde voorwaarden voldaan is. Pijn, seks, lust en geweld draaien om elkaar heen in een duivelse cirkel. Het is een thema dat al door de Frankfurter Schule aan de orde werd gesteld. Macht leidt tot onderwerping, waarbij de seksuele kant moeiteloos overgaat in de totale vernietiging van de ander in concentratiekampen. Vernederen roept angst op, zegt Seidl, ook bij de acteurs op het toneel omdat men pas na enige tijd weet waar de grenzen liggen. Wat dat betreft is toneel heel anders dan film, waarin een scène voor eeuwig vast ligt. De fascinatie met zijn onderwerpen komt bij Seidl bij het katholicisme vandaan waar het vleselijke de boventoon voert en alles doordringt. In Glaube ranselt een vrouw de Christusfiguur aan het kruisbeeld af, omdat hij haar niet geholpen heeft. Volgens Seidl gaat het in het leven om het ontwikkelen van een eigen blik op de wereld en die vervolgens steeds weer te bevragen. Mensen tonen met al hun tekortkomingen leidt tot nieuwe inzichten.  

Dat laatste mag waar zijn, het is alleen de vraag wat het oplevert buiten een verheldering van motieven als het bijvoorbeeld gaat om het opsluiten van jonge vrouwen in kelders. Het gevaar bestaat dat men onderbuikgevoelens te veel een kans geeft. Die kunnen weer een voedingsbodem vormen voor intolerantie en geweld. Sadomasochisme hoeft nog niet onze afgod te worden, maar waakzaamheid blijft vereist.  

Hier de teaser van de documentaire, hier mijn bespreking van Der Busenfreund.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten