Leed van een migrantenzoon op invoelende wijze verwoord
De foto op de achterflap spreekt boekdelen. Daarop is auteur
Murat Isik te zien terwijl hij met een veelbetekenende, maar niet gemakkelijk
te doorgronden blik schuin in de verte kijkt. De omschrijving die ernaast staat,
geeft precies aan waar Wees onzichtbaar
over gaat: een epische roman over de wanhopige strijd van een gezin tegen een
tirannieke vader, met de Bijlmer als decor. De vuistdikke roman beschrijft in
nietsontziende bewoordingen de jeugd van alter ego Metin Mutlu in drie delen,
waarin achtereenvolgens de lagere schooltijd, de middelbare schooltijd en de
tijd op de universiteit aan de orde komen. Daarin springt de moeilijke vader
zoon relatie op de voorgrond. Het is moeilijk te begrijpen dat de jonge Metin
zo systematisch door zijn vader genegeerd werd en klappen kon krijgen als hij
niet de uiterste gehoorzaamheid in acht nam. In ieder geval levert het vele
uren op van een beklemmende leeservaring die niet zo snel vergeten wordt.
Voorafgaande aan het eerste deel van de roman spreekt de
schrijver bij monde van zijn hoofdpersoon over de noodzaak om onzichtbaar te
zijn: ‘We moesten geduld hebben, hield ik
mezelf voor. We moesten geduld hebben en doorstaan wat op ons afkwam. Het had
geen zin om weg te lopen voor de pijn, we konden nergens heen. En als het ons
te veel werd, moesten we onzichtbaar zijn.’ Dit uitgangspunt is al
zichtbaar in de situatie voordat het Turkse gezin in de Bijlmermeer terecht
kwam. De vader kon in Hamburg geen woning krijgen en hoorde dat dit met gezinshereniging
wel zou lukken, dus liet hij zijn vrouw, dochter en vijfjarige zoon overkomen.
Omdat de belofte niet werd in gelost, werd het gezin ondergebracht bij
kennissen waar het onder de radar moest blijven.
In de Bijlmer waar het gezin zich in 1983 vestigde, dienden
de gezinsleden vooral onzichtbaar te zijn voor de vader, die zijn eigen gang
ging en nauwelijks geld afdroeg voor het gezin. Het feit dat het gezin geen
familie om zich heen had maakte het extra kwetsbaar, Metin voorop. Parool journalist
Rolf, die op dezelfde verdieping woonde, was de enige man die Metin zag, maar
daarnaast had de jongen ook nog wel vriendjes van christelijke of Pakistaanse
afkomst. Metin was in die tijd ook al schoorvoetend bezig om op seksueel gebied
te ontwaken, om te beginnen rond de komst van nicht Ayse in het gezin die
daarin een behoorlijke stoorzender was, maar ook zijn eerste seksuele
ervaringen met andere meisjes zijn doorleefd beschreven. De thuiskomst van de
vader was altijd weer een gevreesd kantelmoment waarbij Metin wel eens moest voorkomen
dat zijn snel aangebrande vader zijn moeder doodsloeg. In de middelbare
schooltijd escaleerde de toestand zodanig dat Metin zijn vader niet meer als
zodanig wilde noemen.
Fraai is het portret van de vader, een communist van de oude
stempel, die altijd uitvoerig zijn haren föhnt, bij thuiskomst altijd zijn
sigaretten en aansteker op de salontafel werpt en zich slechts eens per jaar
van zijn goede kant zien. Dit gedrag leidt tot verwijdering tussen de ouders
maar de vader heeft niet de kracht om zijn eigen weg te gaan. Metin vertelt wat
hem ergert als de man weer terug is: ‘Mijn
vader was net terug en ik had me al vreselijk aan hem geërgerd; zijn scherpe ondervraging,
het luid klokken tijdens het drinken, het niet omspoelen van zijn glas en het
onnodig laten lopen van de kraan.’ Fraai ook is de poging van het gezin om
een boetiek te beginnen. Nog fraaier is deelname van het gezin aan de viering
van 30 april waarop men in het centrum van de stad kebab verkoopt. Na de
middelbare schoolperiode van de kinderen kiest de vader eieren voor zijn geld
en gaat aan de slag als maatschappelijk werker, maar met zijn karakterstructuur
houdt hij dat niet lang vol, waarna hij terugvalt in zijn oude gedrag dat
echter niet meer bij de nieuwe ontwikkelingen in het gezin past.
Aan het eind van het derde deel kijkt Metin met weemoed
terug naar de begintijd in de Bijlmer, die op dat moment onherkenbaar van een verloederde
in een schone wijk veranderd is. Zelf had hij heel wat ellende ervaren die ook
wel uit zijn blik spreekt. De jongen, die het vermeed om zich als Turk te
presenteren om niet gepest te worden, werd door zijn kwelgeest Dino en diens
volgelingen, op de vwo afdeling van de middelbare school waar hij door grote
druk van zijn vader in terecht kwam, uitgemaakt voor schoonmaker. Hij kon niet
begrijpen dat zelfs meisjes die ook niet zo geliefd waren, hem lieten stikken. De
wil van Metin om zelf iemand te worden is groot, vooral na alle doorstane ontberingen,
die op grootse en zeer invoelbare wijze door Isik verwoord worden. Misschien is die wil ook wel het meest aan het gezicht af te lezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten